Buổi chiếu phim đặc biệt: The Sympathizer / “Cảm Tình Viên”* tại Quận Cam

Tối thứ sáu, 5 tháng Tư, 2024, tại rạp chiếu bóng AMC Orange 30, thành phố Orange, chỉ cách trung tâm Little Saigon năm, sáu dặm, HBO đã tổ chức buổi tiếp tân và chiếu phim đặc biệt nhằm giới thiệu bộ phim truyền hình 7 tập, The Sympathizer / Cảm tình viên, do kênh truyền hình HBO thực hiện, dựa trên cuốn tiểu thuyết đoạt giải Pulitzer năm 2016 nổi tiếng cùng nhan đề của nhà văn Nguyễn Thanh Việt,  kể về một điệp viên Cộng Sản nửa Pháp, nửa Việt trong những ngày cuối của chiến tranh Việt Nam. Tuy sau đó anh có cuộc sống mới khi tị nạn ở Los Angeles, công việc gián điệp của anh vẫn tiếp tục trên đất Mỹ. Bộ phim chính thức công chiếu trên kênh HBO ngày 14/4. Buổi chiếu tối thứ sáu này, do HBO và Gold House tổ chức với sự hợp tác của các nhóm văn hóa-nghệ thuật, gồm có  VAALA (Vietnamese American Arts and Letters Association), CAPE (Coalition of Asian Pacifics in Entertainment) và A24, nhằm giới thiệu bộ phim với truyền thông-báo chí và một số quan khách thân hữu. Chỉ Tập 1 của bộ phim được trình chiếu. Đó là đoạn mở đầu, giới thiệu các nhân vật, cốt truyện, và miêu tả không khí căng thẳng cùng cảnh tượng náo loạn của thành phố Sài Gòn khi thất thủ, bị Cộng quân tràn vào trong những ngày cuối cùng của cuộc chiến.

Chờ đợi từ nhiều tháng nay, cũng như nhiều khán giả, chúng tôi bộ ba từ Việt Báo, chủ bút Trịnh Y Thư, Hòa Bình và Doãn Hưng đến đây vừa hào hứng vừa với tâm trạng “khó ở” của những người Việt sống xa quê hương trong tháng Tư đen, hiểu rằng những hình ảnh trong bộ phim này sẽ gợi cho mình nhiều suy tư, trăn trở. Trước khi chiếu phim, ban tổ chức có nhã ý mời đại diện các cơ sở truyền thông-báo chí đặt câu hỏi đến các thành viên nòng cốt trong bộ phim và các diễn viên. Việt Báo đã có một vài trao đổi ngắn với ông Nguyễn Thanh Việt, tác giả cuốn tiểu thuyết và cũng là Giám đốc điều hành sản xuất của bộ phim, và Kiều Chinh, nữ diễn viên đóng vai bà mẹ. Đại cương cuộc trao đổi như sau.

 

Việt Báo: Thưa nhà văn Nguyễn Thanh Việt, ông tự đánh giá cuốn tiểu thuyết The Sympathizer / Cảm tình viên của ông như thế nào? Một cuốn tiểu thuyết lịch sử, chính trị, hay gì khác? Và, trong lúc chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết sang kịch bản làm phim, ông có phải thêm/bớt, chỉnh sửa văn bản nhiều không?

 

Nguyễn Thanh Việt: Tôi nghĩ, trước hết, đây là một cuốn tiểu thuyết trinh thám gián điệp. Tiểu thuyết trinh thám gián điệp có tính cách giải trí, hấp dẫn vì được lồng trong một bối cảnh nhiều tình tiết hồi hộp, căng thẳng. Đồng thời, nó cũng chứa đựng rất nhiều các yếu tố lịch sử, chính trị, mà người Việt chúng ta rất quen thuộc trong suốt thế kỷ 20. Đó là điều tôi rất quan tâm, nó va chạm đến cuộc chiến, đến các vấn đề của người tị nạn, bởi thế nó trở thành một cuốn tiểu thuyết viết về người tị nạn, về cuộc sống và trải nghiệm của họ trên đất Mỹ.

 

Về việc chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết sang phim, tôi nghĩ là kịch bản phim đã bám sát khá kỹ nội dung tiểu thuyết. Tuy nhiên vì đây là màn ảnh lớn, với mục đích giải trí, nên chúng tôi chú trọng nhiều hơn vào khía cạnh trinh thám gián điệp của câu chuyện kể. Tôi nghĩ điều này cũng tốt thôi, vì nhờ đó, chúng ta có cơ hội đào sâu thêm vào các khía cạnh khác như lịch sử và chính trị.

 

Việt Báo: Khi mới ra mắt ở Bắc Mỹ, cuốn tiểu thuyết đã nhận được sự ca ngợi và tán thưởng nồng nhiệt của giới phê bình văn học cũng như độc giả Mỹ. Sau đó, giải Pulitzer đã khẳng định vị thế của cuốn sách trong văn học Mỹ đương đại. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau, phần nhiều là chính trị, cuốn sách đã không nhận được sự đón nhận của chính quyền Cộng sản Việt Nam trong nước lẫn số đông thành phần tị nạn Cộng sản ở hải ngoại. Xin ông cho biết chúng ta phải làm gì để thay đổi nhận thức đó?

 

Nguyễn Thanh Việt: Tôi không hề có ý định làm điều gì để thay đổi nhận thức đó. Tôi nghĩ là người Việt chúng ta, khi tiếp cận với nghệ thuật, thông thường muốn bắt nghệ thuật đại biểu cho chúng ta, cho chính thể chúng ta sinh sống bên trong, cho ý thức hệ của chúng ta, cho cộng đồng của chúng ta. Tôi nghĩ đó không phải là nhiệm vụ của nghệ thuật. Nhiệm vụ của nghệ thuật là nói lên Sự Thật. Và, nói lên Sự Thật thường không làm vừa lòng nhiều người. Tôi không muốn mình là người viết những điều làm vừa lòng tất cả mọi người. Về nhận thức mà ông nói đến, tôi nghĩ nó sẽ thay đổi theo thời gian. Thế hệ cha anh chúng ta mang nặng vết thương chiến tranh, chúng ta tôn trọng họ, tôi tôn trọng họ. Nhưng tôi thuộc thế hệ trẻ hơn, chúng tôi muốn thuật câu chuyện của chúng tôi về quá khứ, bởi đó cũng là quá khứ của tôi, một quá khứ định hình bởi thực dân, ngoại xâm, chiến tranh, xâu xé nội bộ... Đây là câu chuyện của riêng tôi. Có càng nhiều câu chuyện như thế càng tốt. Và, tôi không có tham vọng muốn kể một câu chuyện của hết thảy người Việt Nam.

 

Trả lời những câu hỏi khác về cuốn tiểu thuyết, ông Nguyễn Thanh Việt cũng nói rằng ông đã đọc rất nhiều tài liệu, sách vở viết về cuộc chiến tranh Việt Nam trước khi viết. Thậm chí ngay từ khi còn rất trẻ ông đã tìm đọc lịch sử, bởi vì, theo lời ông, cuộc sống của ông, của cha mẹ và những người thân của ông, bị chi phối trực tiếp bởi lịch sử ấy. Ông tỏ ý hãnh diện vì cả cuốn sách lẫn bộ phim đều là tiếng nói của người Việt, 90% diễn viên là người Việt, tiếng Việt là ngôn ngữ chính, và quan trọng không kém, tinh thần của bộ phim không bị chi phối bởi cái nhìn lệch lạc, thiên kiến của người nước ngoài.

 

Kế đến chúng tôi trao đổi với nữ tài tử Kiều Chinh. Kiều Chinh là một diễn viên huyền thoại, một tên tuổi lớn của nghệ thuật phim ảnh Việt Nam. Năm nay bà đã 87 tuổi, nhưng vẫn tràn trề năng lượng đi đóng phim và tích cực tham dự các chương trình văn hóa-nghệ thuật trong cộng đồng người Việt hải ngoại. Trong bộ phim The Sympathizer / Cảm tình viên, bà thủ diễn vai bà mẹ người Thiếu tá. Được hỏi lúc mới đọc lần đầu kịch bản bộ phim, bà có cảm tưởng như thế nào, Kiều Chinh đã tâm tình là bà vô cùng xúc động vì đây là một bộ phim lớn do HBO, một kênh truyền hình nổi tiếng của Hoa Kỳ thực hiện, và được tạo dựng bởi một đội ngũ làm phim đầy khả năng như Giám đốc điều hành sản xuất Nguyễn Thanh Việt, đạo diễn nổi tiếng Park Chan-Wook, nhà biên kịch người Canada Don McKellar, tài tử Hollywood vừa đoạt giải Oscar Robert Downy, Jr. và cô tài tử nổi tiếng Sandra Oh. Nhưng cảm động nhất với Bà là khi được làm việc với các tài tử Việt Nam thế hệ trẻ, như Hòa Xuân-đệ, Fred Nguyễn Khan và Nguyễn Duy. Bà thật hãnh diện vì họ là các tài tử chính nổi bật của bộ phim này.

 

Lúc chúng tôi vào rạp, không quên cầm theo hộp popcorn và ly Coca-Cola do ban tổ chức chiêu đãi, thì rạp đã chật cứng người ngồi. Chúng tôi theo dõi chuyện phim với nhiều cảm xúc. Như các bộ phim truyền hình khác, tập một mở đầu cho bộ phim dài 7 tập, các nhân vật lần lượt xuất hiện, toàn bộ bối cảnh câu chuyện được thiết lập, ở đây bắt đầu với bối cảnh Sài Gòn những ngày cuối cùng trước 30 tháng Tư, với phần cuối là cảnh hỗn loạn của cuộc di tản.

 

Vì đây không phải một bài điểm phim, và bởi chỉ mới xem Tập 1 của bộ phim 7 tập nên, trong phạm vi bài phóng sự, bài này sẽ không có lời bình phẩm nào.

 

Sau buổi chiếu kéo dài một tiếng đồng hồ, ban tổ chức còn dàn xếp để có một buổi gặp gỡ, hỏi/đáp với hầu hết các diễn viên trong phim và dĩ nhiên nhân vật linh hồn của bộ phim, tác giả-nhà văn-nhà điều hành sản xuất Nguyễn Thanh Việt.

 

Thành phần diễn viên ngồi trên sân khấu, chúng tôi thấy có ông Hòa Xuân-đệ (vai chính, Đại úy / The Captain); ông Fred Nguyễn Khan (vai Bốn); ông Nguyễn Duy (vai Mẫn); bà Sandra Oh (vai Cô Mori); ông Lê Toàn (vai ông Tướng / The General); bà Nguyễn Cao Kỳ Duyên (vai Phu Nhân / Madame) và bà Kiều Chinh (vai bà Mẹ / Crapulent Major’s Mother). Buổi hỏi/đáp được đặt dưới sự điều hợp của ông Jeremy Trần, Giám đốc Điều hành của tổ chức Gold House, cũng là người lớn lên ngay giữa lòng thành phố Westminster.

 

Hai ông Don McKellar, nhà sản xuất chính, nhà biên kịch, và ông Niv Fichman, nhà sản xuất ngồi dưới khán giả, đứng lên chào mọi người khi được giới thiệu, nhưng không nghe hai ông phát biểu. Bộ phim có ba đạo diễn, mỗi đạo diễn phụ trách một hay nhiều tập: Park Chan-wook; Fernando Meirelles và Marc Munden. Không thấy đạo diễn nào có mặt trong buổi chiếu phim đặc biệt.

 

Trong phần trò chuyện này, ông Nguyễn Thanh Việt và các diễn viên lần lượt nói lên tâm tình của mình với khán giả về bộ phim, mà theo họ, là một sự kiện không nhỏ trong sự nghiệp nghệ thuật của họ. Họ cũng kể thêm về những kỷ niệm đáng nhớ trong lúc thực hiện bộ phim. Chúng tôi có một câu hỏi cho diễn viên thủ diễn vai “Đại úy”, “cảm tình viên” (hay đúng hơn, phải gọi là "kẻ nội tuyến", "kẻ nằm vùng"), nhân vật chính diện của cuốn tiểu thuyết cũng như bộ phim, nhưng không có cơ hội hỏi ông trực tiếp. Rất may, trong phần hỏi/đáp chung, câu hỏi đó đã được ông gián tiếp trả lời phần nào.

 

Câu hỏi là: “Nhân vật Đại úy, “cảm tình viên” là một nhân vật phức tạp về cả hành vi lẫn suy nghĩ nội tâm. Ông có thấy khó khăn khi đóng vai nhân vật này không? Và bí quyết của ông là gì để khắc phục khó khăn đó?” Trong câu trả lời, diễn viên Hòa Xuân-đệ đã trả lời một cách khá tinh tế và thông minh. Ông bảo nhân vật Đại úy là một gián điệp trong tiểu thuyết, trong phim, nhưng đó cũng là một con người, một con người đã phải dùng ý chí và năng lực trong mọi phấn đấu hòng tồn tại. Ông nói tiếp, chính khía cạnh nhân bản đó đã giúp ông đóng trọn vẹn vai trò.

 

Khi được hỏi kể về chuyện vui trong quá trình đóng phim, Nguyễn Cao Kỳ Duyên (vai Phu Nhân / Madame) cười kể rằng Cô thấy thú vị khi làm việc cùng đoàn phim, thí dụ như trong vai ông tướng, Lê Toàn khó chịu, nghiêm ngặt, nhưng ngoài đời thì Ông rất vui, thân thiện, nói về “Phở” rất hay, và còn hơi “flirty” nữa đằng khác.

 

Được hỏi về cảm nghĩ và vai trò của bà trong bộ phim, Kiều Chinh trả lời về vai Bà thủ diễn: “Tôi đóng vai một bà mẹ của một Thiếu tá, rời Việt Nam sang Mỹ, như bao nhiêu người phụ nữ khác trong chúng ta, người mẹ này sống những ngày xa quê hương, không hợp với đời sống xứ người, luôn luôn nhớ nhà, nhớ quê hương.”

 

Bộ phim The Sympathizer / Cảm tình viên, dựa trên phản ứng của khoảng 200 khán giả trong rạp, phần nhiều là giới trẻ, hứa hẹn một sự kiện văn hóa đáng suy ngẫm. Như cuốn sách, The Sympathizer chắc chắn sẽ gây ra nhiều bất đồng. Đồng ý hay không với người viết, người làm phim, không quan hệ. Cái đáng để bàn cãi, tranh luận là Sự Thật, mà Sự Thật thì chỉ có thể phơi bày khi tất cả chúng ta có cùng một thiện tâm tìm kiếm, và nỗ lực tìm kiếm nó trong tinh thần tương kính, thành thật.

 

– Việt Báo

 

* “Cảm tình viên” là tên do HBO dịch sang tiếng Việt từ tựa đề “The Sympathizer”, không phải do Việt Báo dịch.

Phụ lục hình ảnh: