Khi FDA xem xét các phương pháp điều trị bằng chất gây ảo giác, việc chuẩn thuận các loại thuốc này sẽ khiến DEA phải cân nhắc điều chỉnh lại bảng phân loại và mở ra một thế giới mới của chăm sóc sức khỏe tâm thần. (Nguồn: pixabay.com)
Hơn một thập niên từ sau cái chết bất ngờ của mẹ, Sehrish Sayani mắc chứng rối loạn tâm thần hậu chấn (PTSD). Suốt những năm đó, những cơn hoảng loạn dữ dội nhất đã giảm dần, nhưng các triệu chứng như nghi ngại thái quá (hypervigilance), trở nên đặc biệt nhạy cảm với một số yếu tố và những giấc ngủ chập chờn đã trở nên quen thuộc trong cuộc sống của cô.
Ba năm trước, Sayani, một giám đốc tiếp thị 35 tuổi ở Los Angeles, được một người bạn kể về liệu pháp điều trị bằng chất gây ảo giác (psychedelic therapy) sử dụng methylenedioxy-methamphetamine, hay MDMA. Sayani tìm hiểu thông tin trên mạng thì thấy mình đủ điều kiện tham gia một thử nghiệm lâm sàng với một loại giả dược vô hại. Là một phần của thử nghiệm lâm sàng, Sayani được cho uống một viên thuốc trong ba buổi khám tại phòng khám, cùng với liệu pháp tâm lý chuyên sâu.
Cách đây một thập niên, thử nghiệm kiểu này là một điều khó hiểu, vì bất kỳ ai sở hữu một loại thuốc gây ảo giác, bao gồm cả MDMA (còn được biết với tên là ma túy ecstasy hoặc molly), đều phải đối mặt với các hình phạt hình sự nặng nề theo phân loại của Sở Bài Trừ Ma Túy (Drug Enforcement Administration – DEA). Cơ quan này liệt kê các chất gây ảo giác vào Phân Loại 1 (Schedule 1), là danh mục cấm nghiêm ngặt nhất, được xác định là “không được chấp nhận sử dụng trong y tế và có khả năng lạm dụng cao.”
Hiện nay, việc sở hữu chất gây ảo giác vẫn có nguy cơ bị phạt nặng theo pháp luật Hoa Kỳ. Tuy nhiên, vào tháng 12, Lykos Therapeutics (trước đây là Tập Đoàn Phúc Lợi Cộng Đồng MAPS) đã đệ đơn đầu tiên tới Cơ Quan Kiểm Soát Thực-Dược Phẩm Hoa Kỳ để xin xem xét việc sử dụng một chất gây ảo giác để điều trị PTSD. Trong vài năm tới, dự kiến cũng sẽ có một đơn ghi danh tương tự cho một dạng tổng hợp của psilocybin, thành phần hoạt chất trong “nấm kỳ dị” (magic mushrooms).
Việc chuẩn thuận cho bất kỳ loại thuốc nào trong hai cái trên đều sẽ khiến DEA phái xem xét lại bảng phân loại, đồng thời mở ra khả năng các bác sĩ sẽ được phép kê toa Liệu pháp tâm lý có sự hỗ trợ của chất gây ảo giác (psychedelic-assisted psychotherapy) cho bệnh nhân của mình. Với liệu pháp này, thuốc sẽ được sử dụng trong một hoặc nhiều buổi và kết hợp với liệu pháp tâm lý trong vài ngày hoặc vài tuần trước và sau đó. (Một số ít người mắc PTSD đã có thể tiếp cận liệu pháp MDMA từ năm 2022 theo Chương trình tiếp cận nhân đạo Compassionate access program).
Trong quá trình thử nghiệm lâm sàng, Sayani cảm thấy khá hơn một chút nhưng không có thay đổi đáng kể nào. Sáu tháng sau khi cuộc thử nghiệm kết thúc, Sayani được thông báo rằng cô đã được chỉ định vào nhóm dùng giả dược, nhưng giờ đây cô đủ điều kiện để tham gia ba buổi nữa với loại thuốc thực sự.
Lần này, thay vì trò chuyện với bác sĩ trong phòng, Sayani im lặng và tự trải nghiệm ảnh hưởng của thuốc. Vào buổi trị liệu cuối cùng sau khi dùng thuốc, cô cảm thấy sự thay đổi.
Sayani mô tả rằng trải nghiệm với loại thuốc thực sự đã mang lại cho cô một cái nhìn hoàn toàn khác về sự kiện đau buồn trong quá khứ của mình. Cô nói: “Nó kéo bức màn ra để tôi thấy và hiểu rõ hơn mình đã trải qua những khó khăn, đau buồn gì.” Việc này giúp Sayani chấp nhận nỗi đau mà chứng PTSD đã khiến cô bị kẹt lại trong đó suốt một thời gian dài. Hiện giờ, đã qua 9 tháng, cô cảm thấy hạnh phúc, ngủ ngon hơn và có thể giữ bình tĩnh, không còn quá lo lắng khi đang dắt chó đi dạo mà có một chiếc xe chạy gần ngang qua. Cô tin rằng những người mắc PTSD khác cũng có thể trải qua những cải thiện tương tự với loại thuốc này.
Nhu cầu điều trị sức khỏe tâm thần rất lớn
Trước tình trạng Hoa Kỳ có hàng triệu người đang mắc các bệnh về tâm thần mà các liệu pháp truyền thống chưa mang lại nhiều cải thiện, triển vọng của các phương pháp mới đang thu hút sự chú ý của các chuyên gia y tế.
Tom Insel, bác sĩ tâm thần và là cựu giám đốc Viện Sức Khỏe Tâm Thần Quốc Gia, cho biết: “Chúng ta đang đối mặt với cuộc khủng hoảng sức khỏe tâm thần và có vẻ như các phương pháp chúng ta đang có là chưa đủ.” Ngay cả những loại thuốc hiện tại có hiệu quả đối với một số người cũng phải được sử dụng liên tục để duy trì tác dụng. Ngược lại, các chất gây ảo giác chỉ cần sử dụng một hoặc một vài lần để có hiệu quả.
Nếu FDA thấy đơn ghi danh của Lykos đã đầy đủ và sẵn sàng để đánh giá, họ có thể đưa ra quyết định đối với loại thuốc này ngay trong mùa hè năm nay. FDA sẽ đánh giá dựa trên hai thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn được công bố trên tạp chí Nature Medicine vào năm 2023 và 2021, cho thấy ba đợt điều trị bằng MDMA đã giúp cải thiện đáng kể chứng PTSD, có nhiều trường hợp hầu như đã không còn các triệu chứng bệnh nữa. Các hiệu ứng phụ bao gồm buồn nôn, ớn lạnh và một số vấn đề nghiêm trọng khác như đánh trống ngực (palpitation) và tăng huyết áp.
Amy Emerson, CEO của Lykos, cho biết đệ trình này là thành quả của hơn 30 năm vận động và nghiên cứu lâm sàng về MDMA. Tuy nhiên, có thể sẽ rất trầy trật để có được cái gật đầu của FDA. Ngay cả với các phương pháp điều trị truyền thống, việc xin cấp phép cho thuốc mới cũng đã rất phức tạp, nhiều khi đòi hỏi rất nhiều dữ liệu, chứ chưa bàn tới loại thuốc có chứa chất gây ảo giác hoàn toàn mới lạ.
Nhưng nếu FDA chuẩn thuận liệu pháp MDMA, các chuyên gia chăm sóc sức khỏe có thể sử dụng nó điều trị các bệnh khác ngoài PTSD. Các thử nghiệm đã phát hiện thấy những lợi ích tiềm năng của thuốc đối với các loại bệnh rối loạn ăn uống (eating disorders), lo buồn xã hội (social anxiety) ở những người mắc bệnh tự kỷ (autism) và những căng thẳng, buồn lo khi được chẩn đoán bệnh giai đoạn cuối, cùng với một số bệnh khác.
Công ty Compass Pathways cũng đã phát triển một phiên bản tổng hợp của psilocybin, và một nghiên cứu nhỏ đã cho thấy một buổi điều trị với thuốc có thể giúp cải thiện tình trạng trầm cảm không phản ứng với các phương pháp điều trị thông thường (treatment-resistant depression). Công ty đang tiến hành một thử nghiệm quy mô lớn ở Hoa Kỳ và quốc tế với các bệnh nhân trầm cảm. Kết quả dự kiến sẽ được công bố vào cuối năm 2025.
Các nghiên cứu ban đầu khác cho thấy psilocybin cũng có thể có tác dụng điều trị chứng lo âu và nghiện rượu.
Những lợi ích này đã khiến Sunil Aggarwal, bác sĩ chuyên về phục hồi chức năng ở Seattle, thúc đẩy sự thay đổi nhanh hơn bằng cách kiện DEA và yêu cầu cơ quan này xem lại cách phân loại psilocybin. Theo Aggarwal, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy psilocybin thực sự có lợi ích y tế, đối lập với quan điểm hiện nay của DEA rằng chất gây ảo giác không được chấp nhận là có lợi ích y tế.
Nếu DEA nới lỏng các hạn chế trước khi FDA chấp thuận, các bác sĩ có thể “kê toa liệu pháp hỗ trợ bằng psilocybin cho những bệnh nhân bị bệnh nặng và ở giai đoạn cuối… giúp họ giảm bớt trầm cảm, buồn lo và đau khổ.”
Một số tiểu bang đang tiến hành xem xét việc tái phân loại các chất gây ảo giác này mà không chờ đợi sự chấp thuận từ FDA hoặc DEA.
Vào năm 2020, các cử tri Oregon đã bỏ phiếu để hợp pháp hóa và điều chỉnh liệu pháp điều trị bằng nấm psilocybin trong tiểu bang cho mọi người mà không cần phải có giấy chẩn đoán sức khỏe tâm thần. Kể từ mùa hè năm 2023, người dân ở Oregon đã có thể tiếp cận liệu pháp điều trị này một cách hợp pháp. Dù tiểu bang hiện nay không thu thập dữ liệu về người dùng, các nhóm vận động ước tính rằng hàng trăm người đã được điều trị bằng liệu pháp này, và hàng ngàn người khác đang trong danh sách chờ.
Một chương trình tương tự cũng sẽ được cung cấp ở Colorado, sau khi cử tri ở tiểu bang này đã biểu quyết để thông qua Đạo Luật Sức Khỏe Về Y Học Thiên Nhiên (Natural Medicine Health Act) vào năm 2022. Trong khi đó, nhiều thành phố trên khắp đất nước, bao gồm cả Ann Arbor, Michigan, Washington, D.C. và Somerville, Massachusetts, đã hợp pháp hóa việc sở hữu chất gây ảo giác để sử dụng cá nhân, khiến chúng không còn là ưu tiên cao của cơ quan thực thi pháp luật.
Tuy nhiên, do luật pháp tiểu bang và địa phương không có ảnh hưởng gì đến các lệnh cấm của DEA, nên những người tham gia vào việc cung cấp hoặc tiêu thụ psilocybin vẫn có thể bị truy tố ở cấp liên bang.
Một số quốc gia đã hợp pháp hóa hoặc phi hình sự hóa chất gây ảo giác. Canada đã triển khai một chương trình đặc biệt vào năm 2022, cho phép những người được chẩn đoán mắc bịnh ở giai đoạn cuối được yêu cầu điều trị bằng psilocybin. Vào tháng 6, Úc đã trở thành quốc gia đầu tiên cho phép bác sĩ kê đơn psilocybin và MDMA để điểu trị các chứng bệnh tâm thần. Tây Ban Nha, Ý, Argentina và nhiều quốc gia khác cũng đã hợp pháp hóa các loại chất này.
Vấn đề đáng lo ngại là chi phí điều trị
Liệu pháp với chất gây áo giác đòi hỏi rất nhiều thời gian của các nhà cung cấp dịch vụ y tế. Cụ thể, mỗi buổi trị liệu sẽ phải có quá trình giám sát trải nghiệm thuốc ít nhất là 5 tiếng đồng hồ, và còn nhiều cuộc hẹn trị liệu tâm lý trước và sau buổi trải nghiệm đó.
Nếu các loại thuốc được FDA chấp thuận, nhiều người lo ngại rằng liệu pháp điều trị mất nhiều thời gian như vậy có thể khiến cho chi phí tăng cao, trừ khi bảo hiểm y tế chấp nhận chi trả chi phí này. Theo Angie Allbee, giám đốc chương trình psilocybin tại Sở Y Tế Oregon, chi phí điều trị tại Oregon dao động từ hàng trăm đến hàng ngàn đô la. Allbee cho biết tiểu bang cũng nhận ra vấn đề và đang xem xét tìm cách để đảm bảo các cá nhân có thu nhập thấp vẫn có thể tiếp cần với liệu pháp mới.
Trong liệu pháp điều trị với chất gây ảo giác, nhu cầu kết hợp chặt chẽ giữa trị liệu tâm lý và việc sử dụng thuốc có thể khiến cho chi phí bị đẩy lên cao. Tuy nhiên, theo Insel, việc này có thể được xem là một trong những đóng góp có giá trị trong lĩnh vực này. Hiện tại, thuốc và tâm lý trị liệu thường được xem là hai khía cạnh riêng biệt, trong đó bác sĩ tâm thần thì kê toa thuốc còn chuyên gia trị liệu sẽ trị liệu tâm lý.
Insel nói: “Điều thú vị và tréo ngoe là những hợp chất mới này được coi là chỉ có thể sử dụng trong việc trị liệu tâm lý.” Tức là việc sử dụng các loại thuốc này không chỉ một quá trình chăm sóc y tế, mà còn là một phần của quá trình trị liệu tâm lý. Ông tin rằng sự kết hợp của chăm sóc y tế và tâm lý là điều cần thiết, và điều này đang mở ra một cách tiếp cận mới, trước nay chưa từng có.
Cung Đô biên dịch
Nguồn: “When will psychedelics be legal?” được đăng trên trang Nationalgeographic.com.
Gửi ý kiến của bạn
