TỈNH QUẢNG NAM
Tỉnh Quảng Nam, diện tích 10.450 km vuông. Dân số năm 2011 là 1.484.000 người, mật độ 137 người/km vuông. Sắc dân: Kinh, Hoa, Cơ Tu, Xơ Đăng... Gồm có: 2 Thành phố Tam Kỳ và Hội An và 16 huyện: Tây Giang, Đông Giang, Đại Lộc, Điện bàn, Duy Xuyên, Nam Giang, Thăng Bình, Quế Sơn, Hiệp Đức, Tiên Phước, Núi Thành, Bắc Trà My, Nam Trà My, Phước Sơn, Phú Ninh, Nông Sơn. Tỉnh lỵ ở thành phố Tam Kỳ. Tỉnh Quảng Nam phía bắc giáp Thừa Thiên-Huế, Đà Nẵng, tây giáp nước Lào, nam giáp Quảng Ngãi, đông giáp biển Đông. Nhiệt độ trung bình là 28 độ C. Các sông lớn của Quảng Nam là sông Thu Bồn, sông Tam Kỳ, sông Vu Gia.
Lịch sử tỉnh Quảng Nam: Năm 1306, vua Chế Mân dâng 2 châu: Châu Ô tức Châu Thuận (nam Quảng Trị, Huế) và châu Rí (Lý) tức Châu Hóa làm sính lễ, để cưới Công chúa Trần Huyền Trân. Năm 1471, Lê Thánh Tông lấy đất phía Nam Thuận Hóa lập Thừa Tuyên Quảng Nam gồm 3 phủ: Thăng Hoa, Tư Nghĩa và Hoài Nhơn. Năm 1806, vua Gia Long chia đất nước thành 23 trấn và 4 doanh, có Quảng Nam doanh. Năm 1831, vua Minh Mệnh đổi trấn và doanh thành tỉnh, Quảng Nam doanh thành tỉnh Quảng Nam. Năm 1888, thời vua Thành Thái, Thành phố Đà Nẵng tách khỏi Quảng Nam để trở thành đất nhượng địa của Pháp. Năm 1956, VNCH chia Quảng Nam thành hai tỉnh: Quảng Nam ở phía bắc có 9 quận và 6 quận phía nam sông Rù Rì thuộc tỉnh Quảng Tín.
Sau khi chiếm miền Nam, chính quyền CHXHCNVN, sáp nhập hai tỉnh Quảng Nam, Quảng Tín và thành phố Đà Nẵng thành tỉnh Quảng Nam-Đà Nẵng. Năm 1997, tỉnh Quảng Nam-Đà Nẵng tách ra thành tỉnh Quảng Nam và TP. Đà Nẵng.
Phố cổ Hội An ở Quảng Nam là một thương cảng khi xưa sầm uất, vào thế kỷ 16, 17 giao lưu với các nước ngoài như: Nhật Bản, Bồ Đào Nha, Italy... Tháng 12 năm 1999, tổ chức UNESCO đã công nhận phố cổ Hội An là di sản của thế giới.
Quảng Nam kinh tế tiến triển; giao thông, buôn bán nhộn nhịp. Lâm, nông, thuỷ sản đều có đầy đủ. Đặc sản ở đây có tiếng: chè Phú Thượng, quế Trà My, đường mía Điện Bàn.
Quảng Nam có nhiều chùa và tháp nổi tiếng: chùa Phước Lâm ở thành phố Hội An xây thế kỷ 17. Chùa Chúc Thánh ở thành phố Hội An là nơi sinh ra chi phái Thiền Chúc Thánh của Thiền Lâm Tế.
Tháp Khương Mỹ với các hình tượng và phù điêu được xem là khu đền thờ thần Vishnu của dân tộc Chăm. Tháp Bằng An, tháp Chiên Đàn, còn lưu giữ nhiều hình tượng, phù điêu của người Chăm. Quảng Nam có mộ Hoàng Diệu ở huyện Điện Bàn, nhà lưu niệm Huỳnh Thúc Kháng ở huyện Tiên Phước.
Cù Lao Chàm gồm có 7 đảo: Hòn Lao (Hòn Ông) rộng lớn và đông dân nhất, Hòn Khô Mẹ, Hòn Khô Con, Hòn Tai, Hòn Dài, Hòn Lá, Hòn Mồ. Nơi đây có chùa chiền, trường học riêng biệt. Khu di sản Mỹ Sơn thuộc huyện Duy Xuyên, là thánh địa của vương quốc Chiêm Thành, rất cường thịnh vào thế kỷ thứ 4, vua Bhadravarman xây dựng ngôi đền để dâng cúng thần Siva-Bhadresvara. Di tích Mỹ Sơn đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới vào năm 1999.
Di tích Trà Kiệu ở huyện Duy Xuyên, từ thế kỷ thứ IV đến đầu thế kỷ XI là trung tâm chính trị quan trọng của Vương quốc Chăm, nay điêu tàn. Nhà thờ Trà Kiệu ở trong khu cổ thành Trà Kiệu, xây năm 1865, mặc dù đã cũ kỹ nhưng trông đồ sộ.
Bãi Rạng là một bãi tắm xinh xắn, có bãi cát dài, trắng mịn màng, bên nước trong trẻo, cạnh rừng dương liễu thơ mộng.
Suối Tiên thuộc huyện Quế Sơn, phong cảnh mỹ miều, có tới 13 thác nước đổ liên hoàn, luôn chảy rí rách giữa vùng núi non hùng vĩ. Hồ Phú Ninh thuộc thành phố Tam Kỳ, có độ sâu trung bình 32m, diện tích mặt hồ 3.433 ha, trên tổng diện tích 23.400 ha. Xung quanh hồ là cây cối của núi rừng tươi tốt, nhiều cây gỗ thẳng băng, cây dược thảo sởn sơ, nhiều chim thú lạ.
Sông Thu Bồn đã được nhắc nhở nhiều trong thi ca, sông bắt nguồn từ đỉnh Ngọc Linh cao chót vót (2.598m), chảy qua nhiều thắng cảnh. Cảnh Hòn Kẽm, Đá Dừng là khu vực núi đá ở hai bên bờ sông, thuộc địa phận xã Quế Phước, huyện Nông Sơn, nhiều đá mọc lô nhô, trông rất đẹp, cuối cùng đổ ra Cửa Đại.
Quảng Nam có nhiều nghề nổi tiếng: Làng Mộc ở Kim Bồng thuộc thị xã Hội An, chạm, điêu khắc gỗ, các sản phẩm là: bàn thờ, tủ... rất sắc sảo. Làng gốm sứ ở Thanh Hà, với bàn tay khéo léo của nghệ nhân, đã tạo ra nhiều sản phẩm gia dụng đẹp bền. Làng đúc đồng ở Phước Kiều, người thợ đã tỉ mỉ tạo ra: Chuông đồng, lư hương, nhạc cụ bền đẹp.
Quảng Nam hùng vĩ núi sông
Danh nhân lừng lẫy, biển đồng thênh thang
.
Cảm tác: Non Nước Quảng Nam
Quảng Nam, tây giáp nước Ai Lao
Đông cận biển Đông, sóng dạt dào
Quảng Ngãi phía nam, thân thiện mãi
Phố phường sang sửa, đẹp làm sao!
.
Cù Lao Chàm, thăm thẳm ngoài khơi
Trường học, chùa chiền biệt một nơi
Lễ hội rộn ràng, người nhộn nhịp
Ngày thường lặng lẽ, đảo chơi vơi
.
Mỹ Sơn xinh xắn, nay tiêu điều
Thánh địa xa xưa, gió hắt hiu
Ngày tháng phôi pha, đường thủy mặc
Thời gian huỷ hoại, nét phù điêu
.
Kinh thành Trà Kiệu, trước đền vua
Tàn tạ dần dà, bởi gió mưa
Thành quách xác xơ, tường mái đổ
Nhà thờ lanh lảnh, tiếng chuông khua
.
Sông Thu Bồn nước lững lờ trông
Phố Cổ Hội An, vương vấn lòng
Hòn Kẽm, lô nhô, san sát nước
Đá Dừng, chơm chởm, lửng lơ dòng
.
Cần cù làng mộc ở Kim Bồng
Khéo léo Phước Kiều, thợ đúc đồng
Gốm sứ Thanh Hà, xinh xắn kiểu
Quảng Nam non nước, thiết tha lòng.
Nguyễn Lộc Yên
Tỉnh Quảng Nam, diện tích 10.450 km vuông. Dân số năm 2011 là 1.484.000 người, mật độ 137 người/km vuông. Sắc dân: Kinh, Hoa, Cơ Tu, Xơ Đăng... Gồm có: 2 Thành phố Tam Kỳ và Hội An và 16 huyện: Tây Giang, Đông Giang, Đại Lộc, Điện bàn, Duy Xuyên, Nam Giang, Thăng Bình, Quế Sơn, Hiệp Đức, Tiên Phước, Núi Thành, Bắc Trà My, Nam Trà My, Phước Sơn, Phú Ninh, Nông Sơn. Tỉnh lỵ ở thành phố Tam Kỳ. Tỉnh Quảng Nam phía bắc giáp Thừa Thiên-Huế, Đà Nẵng, tây giáp nước Lào, nam giáp Quảng Ngãi, đông giáp biển Đông. Nhiệt độ trung bình là 28 độ C. Các sông lớn của Quảng Nam là sông Thu Bồn, sông Tam Kỳ, sông Vu Gia.
Lịch sử tỉnh Quảng Nam: Năm 1306, vua Chế Mân dâng 2 châu: Châu Ô tức Châu Thuận (nam Quảng Trị, Huế) và châu Rí (Lý) tức Châu Hóa làm sính lễ, để cưới Công chúa Trần Huyền Trân. Năm 1471, Lê Thánh Tông lấy đất phía Nam Thuận Hóa lập Thừa Tuyên Quảng Nam gồm 3 phủ: Thăng Hoa, Tư Nghĩa và Hoài Nhơn. Năm 1806, vua Gia Long chia đất nước thành 23 trấn và 4 doanh, có Quảng Nam doanh. Năm 1831, vua Minh Mệnh đổi trấn và doanh thành tỉnh, Quảng Nam doanh thành tỉnh Quảng Nam. Năm 1888, thời vua Thành Thái, Thành phố Đà Nẵng tách khỏi Quảng Nam để trở thành đất nhượng địa của Pháp. Năm 1956, VNCH chia Quảng Nam thành hai tỉnh: Quảng Nam ở phía bắc có 9 quận và 6 quận phía nam sông Rù Rì thuộc tỉnh Quảng Tín.
Sau khi chiếm miền Nam, chính quyền CHXHCNVN, sáp nhập hai tỉnh Quảng Nam, Quảng Tín và thành phố Đà Nẵng thành tỉnh Quảng Nam-Đà Nẵng. Năm 1997, tỉnh Quảng Nam-Đà Nẵng tách ra thành tỉnh Quảng Nam và TP. Đà Nẵng.
Phố cổ Hội An ở Quảng Nam là một thương cảng khi xưa sầm uất, vào thế kỷ 16, 17 giao lưu với các nước ngoài như: Nhật Bản, Bồ Đào Nha, Italy... Tháng 12 năm 1999, tổ chức UNESCO đã công nhận phố cổ Hội An là di sản của thế giới.
Quảng Nam kinh tế tiến triển; giao thông, buôn bán nhộn nhịp. Lâm, nông, thuỷ sản đều có đầy đủ. Đặc sản ở đây có tiếng: chè Phú Thượng, quế Trà My, đường mía Điện Bàn.
Quảng Nam có nhiều chùa và tháp nổi tiếng: chùa Phước Lâm ở thành phố Hội An xây thế kỷ 17. Chùa Chúc Thánh ở thành phố Hội An là nơi sinh ra chi phái Thiền Chúc Thánh của Thiền Lâm Tế.
Tháp Khương Mỹ với các hình tượng và phù điêu được xem là khu đền thờ thần Vishnu của dân tộc Chăm. Tháp Bằng An, tháp Chiên Đàn, còn lưu giữ nhiều hình tượng, phù điêu của người Chăm. Quảng Nam có mộ Hoàng Diệu ở huyện Điện Bàn, nhà lưu niệm Huỳnh Thúc Kháng ở huyện Tiên Phước.
Cù Lao Chàm gồm có 7 đảo: Hòn Lao (Hòn Ông) rộng lớn và đông dân nhất, Hòn Khô Mẹ, Hòn Khô Con, Hòn Tai, Hòn Dài, Hòn Lá, Hòn Mồ. Nơi đây có chùa chiền, trường học riêng biệt. Khu di sản Mỹ Sơn thuộc huyện Duy Xuyên, là thánh địa của vương quốc Chiêm Thành, rất cường thịnh vào thế kỷ thứ 4, vua Bhadravarman xây dựng ngôi đền để dâng cúng thần Siva-Bhadresvara. Di tích Mỹ Sơn đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới vào năm 1999.
Di tích Trà Kiệu ở huyện Duy Xuyên, từ thế kỷ thứ IV đến đầu thế kỷ XI là trung tâm chính trị quan trọng của Vương quốc Chăm, nay điêu tàn. Nhà thờ Trà Kiệu ở trong khu cổ thành Trà Kiệu, xây năm 1865, mặc dù đã cũ kỹ nhưng trông đồ sộ.
Bãi Rạng là một bãi tắm xinh xắn, có bãi cát dài, trắng mịn màng, bên nước trong trẻo, cạnh rừng dương liễu thơ mộng.
Suối Tiên thuộc huyện Quế Sơn, phong cảnh mỹ miều, có tới 13 thác nước đổ liên hoàn, luôn chảy rí rách giữa vùng núi non hùng vĩ. Hồ Phú Ninh thuộc thành phố Tam Kỳ, có độ sâu trung bình 32m, diện tích mặt hồ 3.433 ha, trên tổng diện tích 23.400 ha. Xung quanh hồ là cây cối của núi rừng tươi tốt, nhiều cây gỗ thẳng băng, cây dược thảo sởn sơ, nhiều chim thú lạ.
Sông Thu Bồn đã được nhắc nhở nhiều trong thi ca, sông bắt nguồn từ đỉnh Ngọc Linh cao chót vót (2.598m), chảy qua nhiều thắng cảnh. Cảnh Hòn Kẽm, Đá Dừng là khu vực núi đá ở hai bên bờ sông, thuộc địa phận xã Quế Phước, huyện Nông Sơn, nhiều đá mọc lô nhô, trông rất đẹp, cuối cùng đổ ra Cửa Đại.
Quảng Nam có nhiều nghề nổi tiếng: Làng Mộc ở Kim Bồng thuộc thị xã Hội An, chạm, điêu khắc gỗ, các sản phẩm là: bàn thờ, tủ... rất sắc sảo. Làng gốm sứ ở Thanh Hà, với bàn tay khéo léo của nghệ nhân, đã tạo ra nhiều sản phẩm gia dụng đẹp bền. Làng đúc đồng ở Phước Kiều, người thợ đã tỉ mỉ tạo ra: Chuông đồng, lư hương, nhạc cụ bền đẹp.
Quảng Nam hùng vĩ núi sông
Danh nhân lừng lẫy, biển đồng thênh thang
.
Cảm tác: Non Nước Quảng Nam
Quảng Nam, tây giáp nước Ai Lao
Đông cận biển Đông, sóng dạt dào
Quảng Ngãi phía nam, thân thiện mãi
Phố phường sang sửa, đẹp làm sao!
.
Cù Lao Chàm, thăm thẳm ngoài khơi
Trường học, chùa chiền biệt một nơi
Lễ hội rộn ràng, người nhộn nhịp
Ngày thường lặng lẽ, đảo chơi vơi
.
Mỹ Sơn xinh xắn, nay tiêu điều
Thánh địa xa xưa, gió hắt hiu
Ngày tháng phôi pha, đường thủy mặc
Thời gian huỷ hoại, nét phù điêu
.
Kinh thành Trà Kiệu, trước đền vua
Tàn tạ dần dà, bởi gió mưa
Thành quách xác xơ, tường mái đổ
Nhà thờ lanh lảnh, tiếng chuông khua
.
Sông Thu Bồn nước lững lờ trông
Phố Cổ Hội An, vương vấn lòng
Hòn Kẽm, lô nhô, san sát nước
Đá Dừng, chơm chởm, lửng lơ dòng
.
Cần cù làng mộc ở Kim Bồng
Khéo léo Phước Kiều, thợ đúc đồng
Gốm sứ Thanh Hà, xinh xắn kiểu
Quảng Nam non nước, thiết tha lòng.
Nguyễn Lộc Yên
Gửi ý kiến của bạn
