Hôm nay,  

Một Số Tiến Bộ Y Tế Đáng Chú Ý Nhất Trong Năm 2023

29/12/202300:00:00(Xem: 1376)

tien bo y te

Năm 2023 chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của nhiều phương pháp điều trị mới, như liệu pháp chỉnh sửa gen CRISPR đầu tiên, thuốc trị bệnh Alzheimer và vắc xin RSV… (Nguồn: pixabay.com)


Các loại thuốc giảm cân đã thu hút nhiều sự chú ý vào năm 2023, nhưng những tiến bộ y tế trong các phương pháp điều trị các bệnh khác cũng rất đáng được chú ý.
 
Chỉnh sửa gen CRISPR được bật đèn xanh
 
Ngày 8 tháng 12, Cơ Quan Kiểm Soát Thực-Dược phẩm Hoa Kỳ đã phê duyệt liệu pháp chỉnh sửa gen CRISPR/Cas9 đầu tiên trên thế giới. Phương pháp điều trị này được gọi là Casgevy, nhắm vào bệnh hồng cầu hình lưỡi liềm (sickle cell), giúp cơ thể bệnh nhân tạo ra huyết sắc tố khỏe mạnh. Ở những người mắc bệnh hồng cầu hình lưỡi liềm, huyết sắc tố bất thường khiến cho các tế bào hồng cầu trở nên cứng và có hình lưỡi liềm, có thể gây tắc nghẽn mạch máu. Đến tháng 3 năm 2024, FDA sẽ ra quyết định liệu liệu pháp tương tự có thể được sử dụng để điều trị bệnh beta-thalassemia, một chứng rối loạn làm giảm sản xuất huyết sắc tố, hay không.
 
Trì hoãn quá trình phát triển bệnh Alzheimer
 
Thuốc trị bệnh Alzheimer lecanemab (tên thương hiệu Leqembi) đã được FDA chuẩn thuận hoàn toàn vào tháng 7. Giống như thuốc aducanumab được chuẩn thuận vào năm 2021, lecanemab loại bỏ các mảng amyloid tích tụ trong não của những người mắc bệnh Alzheimer. Thuốc không ngăn chặn được bệnh, nhưng trong một thử nghiệm lâm sàng, lecanemab đã chứng minh là có thể làm chậm sự suy giảm nhận thức khoảng 30% trong 18 tháng so với giả dược.
 
Phương pháp trị liệu gen cho chứng loạn dưỡng cơ Duchenne
 
Vào tháng 6, FDA đã bật đèn xanh cho liệu pháp gen đầu tiên dành cho trẻ mắc chứng loạn dưỡng cơ Duchenne. Do gen bị lỗi, cơ thể của những người mắc bệnh này không thể tạo ra protein dystrophin, giúp duy trì các tế bào cơ bắp. Phương pháp trị liệu gen sẽ giúp cơ thể sản xuất phiên bản của protein bị thiếu.
 
Phòng chống RSV
 
Một số phương pháp bảo vệ chống lại virus hợp bào hô hấp (RSV) đã xuất hiện trong năm nay. Vào tháng 5, FDA đã chuẩn thuận cho Arexvy, vắc xin RSV đầu tiên ở Hoa Kỳ, dành cho người cao niên từ 60 tuổi trở lên; và sau đó vào tháng 8 là một loại vắc xin dành cho phụ nữ mang thai, có tên là Abrysvo. Một loại vắc xin kháng thể đơn dòng – loại kháng thể được tạo ra trong phòng thí nghiệm, bắt chước các protein của hệ thống miễn dịch – đã được bật đèn xanh vào tháng 7 để bảo vệ trẻ em từ 2 tuổi trở xuống khỏi RSV. Ở Hoa Kỳ, RSV khiến 80,000 trẻ nhỏ phải vào bệnh viện mỗi năm. Tuy nhiên, vào tháng 10, nguồn cung ứng hạn chế đã khiến CDC đưa ra khuyến nghị nên ưu tiên liệu pháp này cho những trẻ có nguy cơ cao bị biến chứng do RSV.
 
Thuốc trị trầm cảm sau khi sinh đẻ
 
Cho đến tháng 8, chỉ có loại thuốc duy nhất ở Hoa Kỳ đặc biệt dành cho chứng trầm cảm sau khi sinh đẻ, nhưng cần phải truyền tĩnh mạch trong 60 giờ ở bệnh viện. Với sự chấp thuận của FDA đối với zuranolone (tên thương hiệu Zurzuvae), các bà mẹ bị trầm cảm sau khi sinh có thể sử dụng loại thuốc uống mới tại nhà và sẽ cải thiện tình trạng trầm cảm chỉ sau ba ngày.
 
Thuốc tránh thai không kê toa
 
Vào tháng 7, FDA đã ra quyết định rằng thuốc tránh thai uống hàng ngày norgestrel, được chuẩn thuận lần đầu tiên vào năm 1973, sẽ được bán mà không cần kê toa. Đây là thuốc tránh thai hàng ngày OTC đầu tiên ở Hoa Kỳ. Một số chuyên gia y tế công cộng cho rằng việc giảm bớt rào cản đối với các phương pháp tránh thai là đặc biệt quan trọng đối với quyền tự chủ sinh sản hiện nay, khi nhiều tiểu bang đã ồ ạt ban hành lệnh cấm phá thai.
 
Vắc xin chống lại chikungunya
 
Chikungunya được truyền qua muỗi, có thể gây sốt và đau khớp nặng, thậm chí có thể gây tử vong cho trẻ sơ sinh. Vào tháng 11, FDA đã chuẩn thuận cho loại vắc xin đầu tiên chống lại virus này. Chikungunya phổ biến nhất ở các vùng nhiệt đới, nhưng FDA cảnh báo rằng nó đang lan rộng sang các khu vực mới trên toàn thế giới.
 
Có thể mua thuốc Narcan không cần toa
 
Thuốc xịt mũi Narcan, hay còn gọi là naloxone, có thể đảo ngược tác dụng của quá liều opioid chỉ trong vòng vài phút. Vào tháng 3, FDA đã ra quyết định cho phép loại thuốc này có thể được bán không cần kê toa. Các viên chức hy vọng rằng việc dễ dàng tiếp cận Narcan có thể giúp chống lại đại dịch opioid, vốn đã khiến gần 645,000 người chết từ năm 1999 đến năm 2021 do sử dụng quá liều.

Nguồn: “Here are some of the biggest medical advances in 2023” được đăng trên trang Sciencenews.org.

In Trang
Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Trang đầuTrang trước1234567Trang sauTrang cuối

Sau mùa lễ cuối năm là lúc các bậc phụ huynh lo lắng về con đường đại học của con cháu mình. Những con số điểm, những chữ viết tắt như GPA, SAT và ACT sẽ làm phụ huynh nhức đầu và chúng ta sẽ bàn lại về vai trò các điểm này và nhất là tương quan giữa SAT và IQ trong khung cảnh của các thay đổi gần đây ở Mỹ. Năm ngoái, Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ quyết định cấm dùng màu da, nguồn gốc sắc tộc để quyết định tuyển chọn một ứng viên, từ chối không cho Đại học Harvard thực hành “tác dụng khẳng định” (affirmative action) để tăng sỉ số da màu không được đại diện đúng mức so với tỷ lệ trong dân số nói chung. Một trong những biện pháp được dùng để giảm bớt sỉ số dân Á Châu là gạt bỏ kết quả kỳ thi SAT hoặc giảm bớt tầm quan trọng của SAT, vì người gốc Á Châu có điểm SAT cao hơn nhiều so với các sắc dân khác.

Hội chứng người cứng đơ (Stiff Person Syndrome – SPS) là một căn bịnh có thể gây co thắt dữ dội và làm suy nhược các cơ, nhưng hầu hết mọi người đều không biết gì về nó mãi cho đến cuối năm ngoái, khi nữ danh ca Celine Dion công bố tình trạng bịnh của mình. Chứng rối loạn thần kinh và tự miễn dịch hiếm gặp này được cho là chỉ ảnh hưởng đến 1 hoặc 2 người trong một triệu người – và hai phần ba trong số những người bị là phụ nữ.

Tạp chí Consumer Reports vừa công bố phát hiện rằng nhựa vẫn hiện diện “rộng rãi” trong thực phẩm bất chấp các nguy hại về sức khỏe, và kêu gọi các cơ quan chức trách đánh giá lại mức độ an toàn của nhựa khi tiếp xúc với thực phẩm trong quá trình sản xuất. Tổ chức vô vụ lợi này cho biết rằng 84 trong số 85 mẫu thực phẩm ở siêu thị và thức ăn nhanh mà họ vừa kiểm tra gần đây có chứa “chất hóa dẻo” (plasticizers) được gọi là phthalates, một loại hóa chất được sử dụng để làm cho nhựa bền hơn.

Cách đâu 30-40 năm, lúc người tỵ nạn Việt mới định cư ở Mỹ và bắt đầu làm quen với các tập tục kể những tập quán về y tế ở Mỹ, trong y giới Mỹ cũng như các nước tây phương khác đang tranh cãi rất nhiều về chỉ định có nên cắt bao quy đầu theo thông lệ (routine circumcision) cho trẻ em sơ sinh hay không. Thuật ngữ “circumcision”, gốc latinh “circumcisio”. Từ "cắt bao quy đầu" xuất phát từ các từ Latin circum và caedo (circum: “xung quanh”; caedo: “tôi cắt”), có nghĩa đen là "cắt xung quanh". Từ epitome trong tiếng Hy Lạp cũng có nguồn gốc từ gốc có nghĩa là "cắt" hoặc "vết mổ". Trong tiếng Hebrew (Do Thái), phép cắt bao quy đầu được gọi là “peritomy”, xuất phát từ tiếng Hy Lạp peritomy.

Người ta vẫn thường nói “You are what you eat” (Những gì bạn ăn thể hiện bạn là ai). Nhưng có lẽ sẽ đúng hơn khi nói rằng những gì chúng ta ăn sẽ khiến chúng ta có những cảm xúc gì, bởi vì những tiến bộ trong lĩnh vực dinh dưỡng tâm thần học cho thấy chế độ dinh dưỡng đóng một vai trò quan trọng đối với sức khỏe tâm thần của chúng ta.

Đặng Đình Bách: Tấm gương sáng về tinh thần đoàn kết cộng đồng và câu chuyện đau buồn về sự bất công cần phải khắc phục tại Việt Nam...

Việc thuốc trị béo phì Zepbound mới được thông qua đã bổ sung thêm lựa chọn cho các loại thuốc giúp giảm cân, nhưng nó cũng đi kèm với những thách thức về chi phí và khả năng tiếp cận, giống như các loại thuốc giảm cân khác trong cùng nhóm. Các loại thuốc trong nhóm này gồm chất chủ vận (agonists), hay chất bắt chước các hormone tự nhiên trong ruột có ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất của cơ thể và tín hiệu đói phát ra từ não. Nhưng các loại thuốc đã được chuẩn thuận, các phiên bản tổng hợp của các hormone này, là những phân tử có kích thước lớn nên quá trình sản xuất khá tốn kém và mất thời gian. Điều này khiến cho thuốc có giá cả đắt đỏ và ngày càng khan hiếm

Bên cạnh việc đi du lịch, thời gian quây quần bên gia đình và những lễ hội tưng bừng, mùa lễ cũng có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bịnh tim, đột quỵ và nhịp tim không đều. Theo một nghiên cứu được trình bày tại British Cardiovascular Society đầu năm nay, kỳ nghỉ lễ năm nay có thể còn nguy hiểm hơn bình thường vì Giáng sinh rơi vào thứ Hai. Nghiên cứu mới phát hiện rằng nguy cơ lên cơn đau tim vào thứ Hai cao hơn so với các ngày khác trong tuần.

Mỗi năm, ở Hoa Kỳ có nửa triệu người chết vì các nguyên nhân liên quan đến hút thuốc, trong khi ước tính có khoảng 16 triệu người đang sống với các bệnh mãn tính liên quan đến hút thuốc lá, như bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, các bệnh tim mạch, đột quỵ hoặc ung thư. Những rủi ro của việc hút thuốc thì chắc ai cũng đã biết rõ, nhưng cai thuốc vẫn là một việc rất khó khăn, khiến nhiều người bỏ cuộc giữa chừng; họ cho rằng dù gì thì sức khỏe cũng đã tổn thương rồi. Tuy nhiên, theo nhiều nghiên cứu, cai thuốc luôn có nhiều lợi ích.

Mấy tháng nay chúng ta nghe nói nhiều đến bệnh phổi, “hội chứng phổi trắng” (White Lung Syndrome” và dịch sưng phổi hay “pneumonia” ở trẻ em bên Trung Quốc và ở Mỹ với tin đồn rằng có con vi khuẩn hay siêu vi mới gây ra bệnh này.
Trang đầuTrang trước1234567Trang sauTrang cuối
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.