“America First became America Alone”
Đây là hai chính sách ngoại giao đối nghịch nhau.
CHÁNH SÁCH “HOA KỲ TRƯỚC TIÊN”.
Chính sách ngoại giao của cựu Tổng Thống Donald Trump có thể được mệnh danh bằng khẩu hiệu “Hoa Kỳ trước tiên”do chính ông quảng bá. Nó đoạn tuyệt với chính sách quốc tế (internationalism) của Hoa Kỳ trong bẩy thập niên kể từ sau Thế Chiến thứ II. Trump không coi trọng những liên minh và bác bỏ những định chế đa phương. Ông xem ra từ bỏ vai trò lãnh đạo thế giới và những cam kết quốc tế.
Tổng Thống Trump lúc đó đã không ngần ngại rút Hoa Kỳ ra khỏi một số những thỏa hiệp hay tổ chức quốc tế như Thỏa Hiệp Khí Hậu Paris (Paris Climate Accord), Thỏa Hiệp Hạt Nhân với Iran (Iran Nuclear Deal), Tổ Chức Y Tế Quốc Tế (World Health Organization), Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc (United Nations Human Rights Council). Ông tuyên bố Liên Minh Bắc Đại Tây Dương (North-Arlantic Treaty Organization – NATO) đã lỗi thời và đe dọa rút Hoa Kỳ ra khỏi liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương này.
Ông hoan nghênh việc Anh quốc rút ra khỏi Liên Hiệp Âu Châu, trong khi công kích Thủ Tướng Đức Angela Merke, Tổng Thống Pháp Emmamnuel Macron, và Thủ Tướng Canada Justin Trudeau, và áp đặt thuế nhập cảng trên một sản phẩm của Canada và Liên Hiệp Âu Châu (LHAC) và gây ra mâu thuẫn giữa Hoa Kỳ và LHAC. Mặt khác, ông công khai vuốt ve, kết thân và ca ngợi những lãnh tụ độc tài Tổng Thống Nga Vladimir Putin, Chủ Tịch Trung Quốc Xi Jinping, Chủ Tịch Bắc Hàn Kim Jong-un.
Trump quyết định không để Hoa Kỳ gia nhập Hiệp Định Hợp Tác Xuyên Thái Bình Dương (Trans-Pacific Partnership - TPP) đã được Tổng Thống Obama cố gắng hoàn thành vào 2016 sau nhiều năm thương lượng và hủy bỏ Hiệp Ước Hợp Tác và Đầu Tư Xuyên Đại Tây Dương (Transatlantic Trade and Investment Parnership - TTIP) cũng do Tổng Thống Obama gầy công xây dựng.
Cựu Tổng Thống Trump tin rằng những định chế và những thỏa hiệp quốc tế và đa phương bất lợi cho Hoa Kỳ. Là một nước lớn và mạnh, Hoa Kỳ có lợi trong những thỏa hiệp song phương. Quan điểm dân túy và chính sách bảo vệ công nghiệp nội địa của Trump đã đưa đến một hệ quả là nước Mỹ bị cô lập trên thế giới. Những thế lực độc tài như Nga và Trung Quốc đã lợi dụng thời cơ, nhẩy vào, lấp những khoảng trống do Hoa Kỳ tạo ra.
Tất cả những nước đồng minh của Hoa Kỳ đều dị ứng với chánh sách “America First” của cựu Tổng Thống Trump. Cuộc thăm dò dư luận của Pew Research Center vào giữa năm 2017 cho thấy rằng những quốc gia đối tác Âu châu, những nước đồng minh NATO, và những nước buôn bán chính với Hoa Kỳ đều đồng ý rằng tổng thống Hoa Kỳ không thể tín cậy làm đúng những việc ngoại giao thế giới. Kể từ khi Tổng Thống Obama dời Nhà Trắng, mức tin tưởng vào tổng thống Hoa Kỳ giảm xuống thê thảm ở khắp mọi nơi từ Âu qua Á, trừ ở Nga và Do Thái. Mức tin cậy vào Trump tại hai nước này tăng lần lượt là 42% và 7%.
Đức Giáo Hoàng Francis không chỉ trích đích danh Trump, nhưng ngài nói trong một cuộc phỏng vấn của báo La Stampa vào ngày 6-8-2019 rằng chúng ta trước hết (us first) nghe giống như những bài diễn văn của Hitler vào 1934. “Đây là những ý tưởng khủng khiếp.” Báo The Atlantic viết “America First became America Alone.”
GS Brian Klass của London School of Economics bầy đỏ quan điểm trên báo Washington Post rằng “Chính sách ngoại giao của Trump không những xấu cho thanh danh của nước Mỹ mà còn phương hại đến triển vọng dân chủ trên toàn cầu. Ông ta trình bầy rõ khái niệm của một chánh sách ngoại giao ích kỷ và thiển cận… Trump luôn luôn hứa hẹn ông là một tổng thống làm việc nhanh chóng. Ông đã giữ đúng lời hứa một cách kinh sợ: Trump đã phá hủy thế đứng của nước Mỹ trên thế giới chỉ sau năm tháng làm việc.”
CHÁNH SÁCH “HOA KỲ TRỞ LẠI”.
Joe Biden lên làm tổng thống đã chấm dứt ngay chánh sách tự cô lập hóa “America First” của Trump. Hai tuần sau lễ nhậm chức, Tổng Thống Biden đã phác họa chính sách ngoại giao mới trong bài diễn văn tại Bộ Ngoại Giao vào ngày 4-2-2021. Hoa Kỳ trở lại chính trường ngoại giao thế giới. Ông nói “Nước Mỹ trở lại. Nước Mỹ trở lại. Nước Mỹ trở lại. Ngoại giao trở lại trung tâm của chính sách đối ngoại (“America is back. America is back. Diplomacy is back at the center of our foreign policy.”)
Tổng Thống Biden đã làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại dưới con mắt của một số quốc gia đồng minh. Cuộc thăm dò dư luận của Morning Consult tại 13 nước trong khoảng thời gian 11/1/2021 – 25/4/2021 cho thấy rằng Hoa Kỳ được ưa thích nhiều hơn tại Đức, Nhật, Úc, Canada, Pháp, Ý, Tây Ban Nha, Anh, và Mexico. Trong số 13 quốc gia, chỉ có tại Trung Quốc, số điểm của Hoa Kỳ giảm xuống. Dân chúng tại nhiều quốc gia trên thế giới nghĩ rằng đa số dân Hoa Kỳ đã chọn Ông Biden và chống lại chánh sách ngạo mạn “Hoa Kỳ trước hết” của Trump.
Mặt khác, kết quả cuộc điều nghiên của Pew Research Center trong thời gian bầu cử đang sôi động vào tháng 9. 2020 cho thấy khắp nơi trên thế giới nhận thức rất thấp về Hoa Kỳ. Phúc trình của Pew Research Center phân tách nguyên văn như sau:
“Kể từ khi Donald Trump nhậm chức tổng thống, hình ảnh của Hoa Kỳ đã bị tổn thất ở nhiều vùng trên toàn cầu. Cuộc khảo sát mới của Trung tâm Nghiên cứu Pew gồm 13 quốc gia cho thấy danh tiếng của Mỹ đã giảm sút hơn nữa trong năm vừa qua tại nhiều quốc gia đồng minh và đối tác chính. Ở một số quốc gia, tỷ lệ công chúng có cái nhìn thuận lợi về Hoa Kỳ giảm xuống ở mức thấp nhất so với bất kỳ thời điểm nào kể từ khi Trung tâm bắt đầu thăm dò ý kiến về chủ đề này gần hai thập kỷ trước.”
Dù là cường quốc số 1 chăng nữa, Hoa Kỳ cũng không thể đứng một mình. Mãnh hổ nan địch quần hồ. Chiến tranh Ukraine là một thí dụ sống động. Hoa Kỳ đã tập hợp được hơn 40 quốc gia lớn mạnh nhất thế giới đoàn kết chống lại cuộc xâm lăng của Nga. Trong khi đó với chánh sách “America First” Trump muốn phá nát và toan tính rút Hoa Kỳ ra khỏi NATO.
Sau khi Joe Biden nhậm chức tổng thống, Hoa Kỳ tái gia nhập một số tổ chức quốc tế.
- Paris Climate Agreement.
- U.N. Human Rights Council.
- World Health Organization.
Hoa Kỳ củng cố quan hệ với một số tổ chức / diễn đàn quốc tế
- North Atlantic Treaty Organization (NATO).
- Quadrilateral Security Dialogue (QUAD): Diễn đàn quân sự giữa Hoa Kỳ, Nhật, Ân Độ và Úc châu.
- Iran nuclear deal.
Hoa Kỳ thành lập một liên minh mới
- Liên minh quân sự Australia-United Kingdom-United States (AUKUS).
“AMERICA FIRST” TRỞ LẠI VÀO 2024?
Kịch bản (1): Trump tái tranh cử và thắng cử tổng thống.
Dù kịch bản này xẩy ra, cũng chỉ có ít sắc suất “America First” sẽ được phục hồi vì chính sách này trong bốn năm của Trump đã chứng tỏ vô hiệu quả và bất lợi cho Hoa Kỳ về nhiều mặt: ngoại giao, thương mại, và quân sự. Chưa bao giờ, thanh danh của Hoa Kỳ trên thế giới xuống thấp như dưới thời Trump. Chưa bao giờ Hoa Kỳ tự cô lập mình như vậy. Cá nhân Trump bị cô lập ngay trong nhóm các nhà lãnh đạo của khối NATO. Châu Âu rất sợ Trump hay Mike Pompeo trở thành tổng thống vào năm 2024.
Kịch bản (2): Trump không tái tranh cử vì bị kết án hình sự qua cuộc bạo loạn 6/1. Theo báo cáo mới nhất của Ủy Ban Điều Tra 6/1 và của Bộ Tư Pháp, sắc xuất của trường hợp này khá cao.
Kịch bản (3): Trump không bị kết án hình sự qua cuộc bạo loạn 6/1 nhưng quyết định không tái tranh cử vì đa số dân Mỹ không ủng hộ. Hiện chỉ có 35% dân Hoa kỳ muốn ông có một cơ hội thứ hai.
Hiện nay ít nhất có bẩy nhân vật trong đảng Cộng Hòa có thể ra tranh cử tổng thống vào 2024. Đó là Larry Hogan, đương kim thống đốc Maryland, DB Adam Kinzinger (Illinois), DB Liz Cheney (Wyoming), cựu Phó Tổng Thống Mike Pence (Indiana), đương kim Thống Đốc Florida Ron DeSantis, cựu Thống Đốc New Jersey Chris Christie, cựu Đại Sứ Hoa Kỳ tại Liên Hiệp Quốc Nikky Haley. Trong số những người này, chỉ có DeSantis và Haley phần nào có khuynh hướng “American First” như Trump.
Tuy nhiên tư tưởng “America First” trong hàng ngũ thứ dân của Đảng Cộng Hòa không phải là hiếm hoi. Gần 74 triệu cử tri đã dồn phiếu cho Trump trong cuộc bầu cử 2020 vẫn còn đây. Khi đệ trình ngân sách viện trợ $40 tỉ cho Ukraine vào 10-5-2022, Tổng Thống Biden đã được đa số Hạ Viện chấp thuận, tuy nhiên có 57 dân biểu chống. Tất cả đều là Cộng Hòa. Đề án chuyển lên Thượng Viện thì bị Nghị Sĩ Rand Paul (Cộng Hòa, Kentucky) trì hoãn. Ông nói “Chúng ta không thể cứu Ukraine bằng cách đọa đầy kinh tế Hoa Kỳ” ( “We cannot save Ukraine by dooming the U.S. economy.”) Trong khi Ukraine đang đổ máu chiến đấu chống Nga cho cả nước Mỹ và thế giới tự do.
Hi vọng một nhân vật (Cộng Hòa hay Dân Chủ) nào khác lên làm tổng thống vào 2024 cũng sẽ không tái sinh chánh sách ngoại giao thảm hại “America first” với kinh nghiệm đau thương trong bốn năm dưới thời Trump.
***
THAM KHẢO:
(1) Joe Biden, “Remarks by President Biden on America’s Place in the world,” White House, February 04, 2021.
(2) Editorial Board, “’America First’ is America at its worst,” Washington Post, May 15, 2022.
(3) Richard Haass, “The age of America First – Washington’s flawed new foreign policy consensus,” Foreign Affairs, November – December 2021.
(4) Brain Klaas, “Opinion: ‘America First’ is becoming America alone,” Washington Post, June 28, 2017.
(5) Gerard O’Connell, “Pope Francis warns against ‘us first’ ideologies, previews Amazon synod,” America Magazine, August 9, 2019.
(6) Gorm Rye Olsen, “’America is Back’ or America First’ and the transatlantic relationship,” Politics and Governance, October 29, 2021.
(7) Nicole Lyn Pesce, “President Biden made America great again in the eyes of the world: poll,” Market Watch, April 28, 2021.
(8) Kadir Ustun, “Analysis – ‘America is back’: Has Biden restored U.S. foreign policy after 1 year in office?,” Anadolu Agency, February 01, 2022.
Gửi ý kiến của bạn
