Theo bảng xếp hạng chỉ số HDI của 194 quốc gia năm 2022 của LHQ, Hoa Kỳ đứng ở vị trí thứ 20. (Nguồn: Theo dữ liệu từ LHQ)
Thế giới đã phải đối mặt với muôn vàn hỗn loạn và khó khăn trong những năm 2020. Sau đại dịch COVID là các cuộc xung đột và chiến tranh nổ ra ở Châu Âu, khiến cho giá cả lương thực và nhiên liệu tăng cao chưa từng thấy. Ngoài ra, biến đổi khí hậu đang gây ra những sự kiện thiên tai thảm khốc chưa từng có. Những cụm từ “chưa từng có,” hay “chưa từng thấy” đã trở nên quá quen thuộc đến mức nhàm tai.
Tất cả điều đó đã tác động tiêu cực đến các mức tiêu chuẩn sống. Một trong những thước đo cho các tiêu chuẩn này là Chỉ Số Phát Triển Con Người (Human Development Index, HDI) của Liên Hiệp Quốc. Kể từ khi ra mắt vào năm 1990, chỉ số HDI đã giảm lần đầu tiên vào năm 2020, và tiếp tục giảm vào năm 2021. HDI là một trong những thước đo được sử dụng phổ biến nhất để đo lường sự phát triển của các quốc gia, chỉ xếp sau GDP. HDI đánh giá mức độ phát triển của một quốc gia thông qua các chỉ số như ‘chỉ số tuổi thọ trung bình tính từ lúc sinh,’ ‘số năm đi học bình quân’ và ‘số năm đi học kỳ vọng,’ và ‘chỉ số tổng thu nhập quốc gia bình quân đầu người.’
Số liệu mới nhất được công bố vào ngày 13/3 cho thấy HDI toàn cầu đang tăng trở lại, nhưng tiến độ vẫn còn chậm và không đồng đều. Dưới đây là một số kết quả từ 194 quốc gia được Liên Hiệp Quốc theo dõi.
Thụy Sĩ đứng đầu bảng xếp hạng năm thứ hai liên tiếp. Mức thu nhập và tuổi thọ cao góp phần giúp nâng cao điểm số tổng thể của Thụy Sĩ. Một số quốc gia khác ở Tây Âu cũng được xếp vào các thứ hạng cao nhất. Một số khu vực ở Châu Á cũng có thành tích rất tốt, trong đó Hồng Kông và Singapore đều nằm trong top 10. Tuy nhiên, ở một số nơi khác, tình hình ảm đạm hơn: các quốc gia như Peru, Colombia, Libya và Lebanon chỉ đạt được rất ít tiến bộ kể từ năm 2019. Giá trị HDI ở Ukraine và Nga cũng đã giảm: Ukraine bị sụt đến 23 thứ hạng còn Nga cũng bị giảm 4 bậc trong khoảng thời gian từ năm 2021 đến năm 2022. Yemen bị chiến tranh tàn phá, Belize thì nghèo nàn và nợ nần, còn Micronesia đang đối mặt với nguy cơ bị nuốt chửng bởi mực nước biển dâng cao; cả 3 quốc gia này đều đạt thành tích tốt nhất là vào năm 2010, và kể từ đó giảm dần hàng năm.
Chỉ số HDI là một thước đo hữu ích nhưng không phải toàn diện. Thí dụ, chỉ số này không tính đến sự bất bình đẳng kinh tế hoặc sự chênh lệch giữa các dân tộc và giới tính. (LHQ hiện có đưa ra các thước đo riêng biệt cho các vấn đề này.)
Nhưng HDI cung cấp một phương tiện đo lường đáng tin cậy cho các quyết sách gia và tổ chức phi chính phủ (NGOs). Các dự báo theo khu vực cho năm 2023 của HDI chỉ ra rằng tiêu chuẩn sống sẽ tiếp tục tăng; chỉ trừ các quốc gia thuộc thế giới Ả Rập là khó lòng hồi phục lại mức đã đạt được vào năm 2019. Tuy nhiên, khuynh hướng dài hạn dường như đã phải chịu một bước thụt lùi vĩnh viễn kể từ đại dịch. Giá trị trong năm 2022 và dự báo cho năm 2023 cho thấy sự phát triển con người có thể đang bị chững lại ở mức thấp hơn so với mức trước năm 2019, vốn vẫn luôn tăng đều từ năm 1999.
Sự suy giảm về mức tiêu chuẩn sống này sẽ có ảnh hưởng đặc biệt nặng nề đối với những người nghèo nhất trên thế giới. Trong các quốc gia thuộc Tổ Chức Hợp Tác Và Phát Triển Kinh Tế (OECD), tổ chức của các quốc gia giàu có, giá trị HDI đã phục hồi hoặc vượt qua mức trước đại dịch. Tuy nhiên, điều này chỉ đúng đối với ít hơn một nửa số quốc gia nghèo nhất trên thế giới. Trong 20 năm qua, khoảng cách giữa các quốc gia có giá trị HDI cao nhất và thấp nhất đã được thu hẹp (ngoại trừ một khoảng thời gian ngắn xung quanh cuộc khủng hoảng tài chánh 2007-2009). Nhưng kể từ năm 2020, khoảng cách này đã mở rộng.
Vẫn có lý do để hy vọng. Mặc dù thế giới đã đối mặt với nhiều biến động và khó khăn trong những năm 2020, nhưng có thể thấy các chính phủ có thể hợp tác cùng giải quyết các vấn đề quan trọng. Thí dụ, trong đại dịch COVID-19, vắc xin đã được phát triển, sản xuất và phân phối với tốc độ đáng kinh ngạc, ước tính đã cứu sống khoảng 20 triệu người chỉ trong năm đầu tiên. Tại COP28 năm ngoái, thế giới đã chứng minh được khả năng đồng lòng cùng đạt được thỏa thuận giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu (dù thực tế có làm được hay không thì còn phải chờ xem). Chúng ta sẽ cần làm nhiều hơn nữa để vượt qua những thách thức từ đầu thập niên này.
Nguồn: “Which countries have the best, and worst, living standards?” được đăng trên trang Economist.com.
Gửi ý kiến của bạn
