Tìm hiểu Lịch Sử Gia Đình Người Việt Tị Nạn là cuốn sách chúng tôi vừa xuất bản. Chúng tôi không tưởng được mình có thể hoàn thành cuốn sách giáo trình dày gần 200 trang chỉ trong vòng hai tháng trời, từ lúc bắt đầu bản thảo cho tới khi xuất bản! Đã có những lúc chúng tôi làm việc liên tục trong những khoảng thời gian dài 4-5 tiếng đồng hồ không nghỉ và những ngày làm việc từ 14-15 giờ mà không thấy mệt. Động lực gì giúp chúng tôi đạt được ý muốn có sách ra đời trước thời điểm 30 tháng Tư năm nay? Dưới đây là những câu trích dẫn, từ các áng văn hay của văn hào James Baldwin, nói lên được những suy tư mà đã đốc thúc chúng tôi hoàn tất cuốn sách này.
“Know from whence you came. If you know whence you came, there are absolutely no limitations to where you can go.”
“Bạn phải cần biết mình từ đâu đến. Khi bạn biết rõ bản thân từ đâu ra, bạn sẽ không còn bị bất cứ giới hạn nào để đi đến nơi bạn muốn.”
Chúng tôi vẫn tin giá trị của sự hiểu biết về nguồn cội bản thân, và gần đây khi đọc được các tài liệu nghiên cứu giáo dục xác định việc này, chúng tôi càng nóng lòng muốn tạo cơ hội cho giới trẻ gốc Việt hiểu rõ và trân quý lịch sử gia đình người Việt tị nạn của các em. Khi các em được nghe kể về các đau khổ và mất mát gia đình đã trải qua trong cuộc chiến, các em sẽ phát triển lòng nhân ái và sự cảm thông với những người tị nạn khắp nơi trên thế giới. Khi các em biết về hành trình khó khăn, hiểm nguy trên đường tìm tự do của gia đình, các em sẽ ý thức và yêu quý hơn sự tự do dân chủ trên đất nước các em đang sống. Và khi các em hiểu thêm về những chặng đường khó khăn lúc ban đầu của gia đình, những thách đố phải vượt qua khi bắt đầu cuộc sống mới tại một xứ sở xa lạ, những trở ngại văn hóa và ngôn ngữ, những sự kỳ thị và bất công mà họ đã phải “ngậm đắng nuốt cay”, các em sẽ phát triển một ý chí phấn đấu và can trường, giúp chính các em vượt qua những khó khăn trong tương lai.
“You think your pain and your heartbreak are unprecedented in the history of the world, but then you read.”
“Bạn nghĩ rằng sự khổ đau và cay đắng bạn đang gánh chịu là chưa từng có trên đời này ư?
Bạn hãy tìm đọc đi.”
Em nào tới tuổi trưởng thành, bước chân vào đời cũng phải gặp một vài khó khăn và vấp ngã. Cái trải nghiệm vấp ngã, thất bại hay đau khổ đầu đời thường là một chấn thương rất sâu đậm. Có thể người thanh niên hoặc thiếu nữ đó sẽ nghĩ rằng sự bất hạnh mình đang gánh chịu là “có một không hai” và do đó họ nhụt chí hoặc không gượng dậy được. Ngược lại, nếu những người trẻ này từng được nghe, đọc và “thấm” về những khốn khổ tận cùng mà những gia đình gốc tị nạn thường đã trải qua, như chứng kiến cảnh thân nhân bị tử vong vì bom đạn ngay trước mắt họ mà không cứu được; như nghe tin thân nhân bị chết đói chết khát hoặc bị cưỡng bức tình dục bởi cướp biển trên đường đi vượt biên; như thấy cha, chồng, con mình bị tù tội, đánh đập, đầy đọa chỉ vì bất đồng chính kiến….Khi đọc và biết được những điều này, họ sẽ ý thức rằng những khó khăn họ đang gặp không thấm vào đâu, và sẽ vượt qua được dễ dàng.
“I imagine one of the reasons people cling to their hates so stubbornly is because they sense, once hate is gone, they will be forced to deal with pain.”
“Tôi mường tượng ra được rằng, một trong những lý do họ ôm chặt lấy sự hận thù một cách ngoan cố, là vì họ cảm thấy một khi sự thù hận biến mất, thì họ phải đương đầu với chính sự khổ đau.”
Lúc trước tôi hay thắc mắc về sự biến đổi nhanh chóng của các chú, các bác cựu quân nhân trong cộng đồng. Bình thường họ là những người trầm tĩnh, chín chắn, và trò chuyện một cách điềm đạm. Thế mà cứ vào dịp 30 tháng Tư, họ hầu như biến dạng thành những con người sôi nổi, bồn chồn trong các bộ quân phục cũ xưa của Quân Lực Việt Nam Cộng Hoà. Họ tham gia các cuộc diễn hành, chân dậm vang từng bước, tay phất cao các biểu ngữ tự biên, miệng la to các khẩu hiệu đến khản cả tiếng, và trong mắt họ rực sáng sự hận thù. Lúc ấy, tôi đã nhìn họ như những người “chống cộng quá khích” và coi như là một hình ảnh đương nhiên của mỗi dịp Tháng Tư Đen. Tôi thường nghe những lời phê bình trong đám đông, nhất là giới trẻ, “Thôi bỏ qua những chuyện quá khứ đi mà sống cuộc đời mới.” hoặc “Tại sao lại tiếp tục giam mình trong sự hận thù? Mình là người tự do rồi mà!” Cũng giống như nhiều người khác, tôi đã không có sự hiểu biết và cảm thông cho sự thống khổ của các cựu tù nhân của các “trại cải tạo.” Tôi chưa ý thức được những trải nghiệm cay đắng, nhục nhằn và đau đớn từ thể xác đến tinh thần của các vị này. Tôi không hề hình dung ra được sự thù hận cộng sản bên ngoài của họ, là tấm bình phong che dấu nỗi đau hằn sâu bên trong. Để chuộc lại sự sai lầm này, chúng tôi muốn cho các em những tài liệu chính xác và những dữ kiện rõ ràng. Khi được đọc và hiểu tường tận, các em sẽ có sự cảm thông và kính phục các thân nhân từng là tù nhân chính trị trong các trại giam khắp nơi trên quê hương Việt Nam hàng chục năm sau cuộc chiến.
“There are so many ways of being despicable it quite makes one’s head spin. But the way to be really despicable is to be contemptuous of other people’s pain.”
“Có quá nhiều cách để trở thành kẻ đáng khinh bỉ. Tuy nhiên điều đáng khinh bỉ nhất là sự coi thường và làm ngơ trước nỗi khổ đau của kẻ khác.”
Trong quá trình soạn thảo, tìm đọc, suy ngẫm, lọc lựa và sắp xếp các ý tưởng và khái niệm chính yếu cho giáo trình, không những tôi học hỏi thêm được rất nhiều mà cả tâm hồn và trái tim tôi cũng bị đánh động và thổn thức. Có những buổi tối ngồi đọc suốt đêm các trang hồi ký của các tù nhân trại cải tạo, tôi lạnh run cả người mặc dầu đã trùm kín từ cổ xuống chân. Các dòng chữ trên giấy không thể nào lột tả được hết những nhục nhằn đau khổ họ đã chịu đựng qua nhiều năm tháng; những nỗi tuyệt vọng mỗi khi ý thức sự giả dối và thất hứa của kẻ thắng cuộc; và những tia hy vọng le lói mỗi khi nhận được thư hoặc được thân nhân thăm viếng. Nhưng rồi tia hy vọng lại dập tắt khi họ bị đưa ra những vùng rừng thiêng nước độc miết tận giới tuyến Bắc phần. Lòng tôi tê tái nghĩ đến những người đã chết vùi thây trong các nơi chốn khốn cùng đó; con cháu họ sẽ chẳng bao giờ được nghe được biết những câu truyện và trải nghiệm đau thương của họ. Các thế hệ sau cũng chẳng tìm được những dữ kiện gì về vấn đề này bằng Anh ngữ. Giữa những hành động và cách đối xử vô nhân đạo của bên thắng cuộc là những tình huống thể hiện tình người, sự nhân bản và lòng can đảm của các người cha, người chồng, người đồng đội với nhau. Bên cạnh đó là những câu truyện của những người phụ nữ lặn lội đi tìm để thăm nuôi cha, chồng, anh, v.v. Hành trình gian nan của họ thể hiện một sự hy sinh cao quý vô tận trong nhiều hoàn cảnh éo le, tương xứng với bốn câu thơ của Hồ Dzếnh:
Cô gái Việt Nam ơi!
Nếu chữ hy sinh có ở đời
Tôi muốn nạm vàng muôn khổ cực
Cho lòng cô gái Việt Nam tươi…
Song song với hồi ký của các tù trại cải tại, chúng tôi ghi lại các trải nghiệm và hành trình của các người con, vợ, hôn thê, thân nhân đi thăm nuôi tù cải tạo trong cuốn sách này. Chúng tôi tin là khi các con cháu đọc những câu truyện này, các em sẽ không khỏi chạnh lòng cảm thương cho ông bà mà còn ý thức hơn sự hy sinh cao cả của gia đình.
“To accept one’s past – one’s history – is not the same thing as drowning in it; it is learning how to use it.”
“Chấp nhận quá khứ và quá trình trải nghiệm cuộc đời của mình không có nghĩa là bị chết đuối trong nó mà là biết cách dùng nó.”
Có những em sinh viên đã từng nói với tôi, “Cha mẹ em không muốn nói về quá khứ. Họ bảo rằng những đau buồn đó nên quên đi là tốt hơn” hoặc “Khi Ông em hồi tưởng lại thời gian ấy, giọng ông nghẹn ngào, mắt ông ngấn lệ và không nói được nữa.” Hồi tưởng lại những quá khứ đau thương là chuyện ít ai muốn làm. Tuy nhiên khi làm được thì sự đau khổ giảm dần, và có lúc lại tìm được những sự nhân bản hoặc tình người le lói trong đó. Trong cuốn giáo trình này, chúng tôi có những phần gọi là “Nối Kết với Bản Thân và Gia Đình.” Trong đó có các đề nghị và cách thức để các em biết gợi chuyện, hỏi han, chia sẻ và tạo một mối tình thân với những người lớn tuổi trong gia đình trước khi nói về quá khứ thời loạn ly. Chúng tôi cũng đưa vào những mẫu truyện, hình ảnh và phim ảnh mà các em có thể chia sẻ với gia đình để giới thiệu các đề tài các em đang học về lịch sử người Việt tị nạn. Chúng tôi biết rằng khi các thân nhân đã trải qua nhiều đau thương có cơ hội nhìn lại quá khứ, nhắc lại và kể lại được cho các con cháu đang sẵn sàng đón nghe, thì lòng họ được an ủi rất nhiều.
“It demands great spiritual resilience not to hate the hater whose foot is on your neck, and an even greater miracle of perception and charity not to teach your child to hate.”
“Để không oán thù kẻ đã từng chà đạp và đầy đọa mình, người ta cần một ý chí phục hồi cao độ. Để không truyền cho con cháu sự oán thù này, thì càng đòi hỏi một phép lạ về sự nhận thức và lòng bác ái.”
Chúng tôi tin vào việc tìm hiểu, ghi lại, và xác định những gì đã xảy ra, bất kỳ những sự việc đó dã man như thế nào. Tuy nhiên, chúng tôi không muốn các dữ kiện và hành xử vô nhân đạo đã xảy ra cho thân nhân khiến các em chuốc lấy sự thù hận mà thế hệ trước đã mang phải. Chúng tôi lồng vào các câu truyện thật nói lên tình người, thể hiện sự nhân bản cao quý trong các tình cảnh khốn cùng nhất.
“I love America more than any other country in the world and, exactly for this reason, I insist on the right to criticize her perpetually.”
“Tôi yêu Hoa Kỳ hơn bất cứ quốc gia nào trên thế giới, và vì vậy, tôi nhất định duy trì quyền được phê bình chỉ trích đất nước này mãi mãi.”
Trong môi trường làm việc, tôi tiếp xúc với nhiều người trong giới khoa bảng, học giả và các sinh viên có cái nhìn đầy mộng tưởng về chủ nghĩa Cộng Sản. Họ tin vào khái niệm rằng muốn san bằng tất cả các bất công xã hội thì phải dẹp bỏ những gì tạo nên sự phân chia giai cấp. Đó là thuyết Tam Vô: Vô sản (vì tất cả thuộc về nhà nước nên mọi người đều nghèo đói ngang nhau), Vô tôn giáo (họ cho đó là thuốc phiện ru ngủ những tầng lớp bị áp bức nên ngăn cấm, chỉ cần tin vào đảng thôi), và Vô gia đình (có nhà nước lo rồi khỏi cần gia đình.) Sự thật chưa có nơi nào trên thế giới thể hiện được một xã hội Cộng Sản ấm no và an bình. Trong giáo trình này, chúng tôi muốn các em ý thức sự hy sinh của gia đình khi quyết định từ bỏ quê cha đất tổ, ra đi làm người tị nạn để được sống trong một đất nước mà người dân có quyền sở hữu những gì họ gầy dựng, có quyền tín ngưỡng và thờ phượng hoặc không, và có quyền chọn người đại diện cho mình. Sự hy sinh của các gia đình tị nạn cho các thế hệ sau có cả quyền công khai lên tiếng chỉ trích chính quyền và các vị lãnh đạo quốc gia, để đất nước này luôn tiếp tục cải thiện, đem lại sự ấm no cho tất cả mọi người dân.
“You write in order to change the world, knowing perfectly well that you probably can't, but also knowing that literature is indispensable to the world... The world changes according to the way people see it, and if you alter, even but a millimeter the way people look at reality, then you can change it.”
“Bạn viết vì muốn thay đổi thế giới mặc dầu đã hiểu rất rõ là bạn chẳng làm được; tuy nhiên bạn biết sự cần thiết của văn chương trong cuộc sống… Thế giới thay đổi theo quan điểm con người nhìn nó, và nếu bạn thay đổi chỉ một milimét cách người ta nhìn vào thực tế, bạn cũng thay đổi nó được rồi.”
Tôi không mong mỏi thay đổi thế giới nhưng tôi ước mong thay đổi nhiều hơn là một milimét cách giới trẻ nhìn và hiểu về quá trình Gia Đình Người Việt Tị Nạn. Như thế, họ sẽ có được một sự cảm thông và lòng biết ơn sâu xa cho các thế hệ đi trước, và lòng bác ái với các nhóm tị nạn khắp nơi trên thế giới.
– Nguyễn Lâm Kim Oanh
Gửi ý kiến của bạn
