Hưu trí là thời gian hưởng nhàn chúng ta có sau suốt cuộc đời làm việc. Về hưu thường cho ta nhiều thì giờ rảnh rỗi để sử dụng cho những sở thích mới . Trong thời gian hưu ta nên tìm các hoạt động lành mạnh để giữ cho mình sự quân bình. Nếu mình may mắn chọn lựa được một thú vui hoặc sở thích mới hợp với cá tính, nó sẽ mang lại cho ta sự giải trí, an bình, và hạnh phúc. Nhiếp ảnh là một cách chơi hưởng nhàn thú vị, nhiếp ảnh là bộ môn bạn có thể thưởng thức một mình hoặc với những người bạn cùng sở thích. Đây là một thú tiêu khiển nhẹ nhàng bạn có thể làm mà không phải tốn nhiều tiền và thời gian. Hôm nay chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu một đề mục khá mới lạ thích hợp với phần lớn chúng ta hiện nay: Nghệ Thuật Nhiếp Ảnh Qua Ống Kinh Của Thiền Chánh Niệm (Photography Art in View of the Mindfulness Meditation).
Thế nào là thiền chánh niệm (Mindfulness Meditation) theo tự điển Cambridge, thiền chánh niệm là việc thực hành nhận thức về bản thân, tâm trí, và tình cảm của mình để sống trong giây phút hiện tại, để đạt được cảm giác bình tĩnh, và an bình. Cộng đồng thiền theo trường phái Zen chia xẻ: Thiền chánh niệm không diễn tả bằng chữ nghĩa hay sự suy diễn. Thiền chánh niệm là chúng ta đang sống ở thời điểm hiện tại, không suy nghĩ và cứ để thời gian tuần tự đến và đi ta không quan tâm đến quá khứ hay tương lai. Chúng ta mở lòng cảm nhận thời gian hiện tại, chúng ta không đánh giá xấu, tốt, thích hoặc không thích. Tôi thích nhất là sự định nghĩa rất khoa học và dễ hiểu từ đại học ÚC Berkley: Thiền chánh niệm là sự duy trì nhận thức từng giây từng phút của hiện tại về những cảm xúc, cảm giác, và những nhận thức chân thực của bản thân và môi trường xung quanh mình.
Mình không nghiên cứu và thực hành sâu về thiền và lúc đầu cũng hơi ưu tư làm thế nào để phối hợp nhiếp ảnh với ý niệm thiền chánh niệm? và không hoàn toàn nắm bắt chắc chắn làm thế nào để bắt đầu? Mình cũng hay phân trí bận tâm với suy nghĩ thế nào để duy trì một tâm trí trống rỗng khi chụp ảnh. Qua những định nghĩa trên về thiền chánh niệm, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu nghệ thuật nhiếp ảnh có điềm gì tương đồng với thiền chánh niệm không ? Khi bạn thực sự đam mê chụp ảnh, và tập trung hoàn toàn vào chủ đề, việc nầy nảy ra một kết quả rất tự nhiên, đơn giản, và rất đẹp, lúc đó mình chỉ đơn thuần ghi lại hình ảnh mỹ thuật một cách chân thật không hơn không kém, khi đó mọi nhận thức của ta hoàn toàn đắm chìm với hoạt động chụp hình của mình và không nghĩ đến điều gì khác. Tính cách này cho ta thấy nhiếp ảnh trên thực tế rất gần gũi với thiền định và rất tự nhiên. Vì khi đó mình chỉ tập trung nhận thức hoàn toàn vào cảnh quang và chụp ảnh và dường như không có gì khác có vẻ quan trọng hơn nữa trong lúc đó. Thiền liên quan đến nhiếp ảnh theo nhiều khía cạnh, thiền giúp chúng ta tập trung và củng cố kỹ năng của một nhiếp ảnh gia. Khi thiền ta bắt đầu bằng việc tập trung vào một điều cụ thể, có thể là những nhip thở hoặc hình ảnh mình đang quan sát. Áp dụng những điều này lâu dài sẽ giúp các nhiếp ảnh gia tập trung vào chủ đề, đây cũng là phương pháp có thể áp dụng cho nhiếp ảnh để phát triển những giác quan đặc biệt.
Khi chụp hình với quan niệm tối giản (minimalist photography) Nhiếp ảnh và thiền chánh niệm thường được bắt đầu như một tờ giấy trắng, nó thường đến với chúng ta rất tự nhiên. Khởi điểm quan trọng ta cần một tâm trí trống rỗng cảm nhận phong cảnh chung quanh, chỉ chờ đợi một thời điểm mà ánh sáng, hình dáng, và nghệ thuật cùng hội tụ là ta bấm máy. Nhiếp ảnh và thiền là một tư duy dựa trên những yếu tố căn bản là tối giản. Những hình ảnh được chụp cần có yêu tố đơn giản tối thiểu trên mọi khía cạnh. Chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu thêm về những bố cục hình tối giản có thể giúp chúng ta đạt được một bức hình đẹp, nghệ thuật tối giản phù hợp với ý niệm thiền chánh niệm. Hình với bố cục đơn giản tối thiểu thường thấy không gian có nhiều khoảng trống hoặc chị tiết rất mờ nhạt. Hội hoạ và nhiếp ảnh có nhiều sự tương đồng nhưng chúng khác nhau ở một điểm rất quan trọng : Với hội hoạ, tác giả chỉ chấm dứt và hoàn tất một tác phẩm khi họ đã vẽ song và không còn thêm một đường nét nào nữa vào tác phẩm của mình. Khi đó một nhiếp ảnh gia với ý niệm thiền lại khác, họ thường từ từ loại bỏ các chị tiết không cần thiết của một bức ảnh (frame composition) cho đến khi chủ để được dẫn dắt tối thiểu hóa và nâng lên cao hơn để tạo ra một bức hình nổi bật và đi vào lòng người. Thể loại hình này rất ít đường nét và trong hình có nhiều không gian trống. Xin quý vị xem bức hình dưới đây một bãi cát ở bờ biển cát trắng ngút nhàn chỉ tô điểm thêm với vài cây cỏ mọc rất tự nhiên, bay bay dưới những cơn gió thoảng. Người xem ảnh khi thưởng thức loại hình với bố cục tối giản họ thường cảm thấy sự an bình, một cái gì đẹp nhẹ nhàng đến rất tự nhiên.
Chụp hình với ống kính có độ dài tiêu cự lớn: Dùng ống kính dài bạn có thể zoom vào một chủ đề, càng zoom hình ảnh lại càng giới hạn, zoom một lần nữa, nó lại giảm xuống ít hơn nữa. Sử dụng một ống kính có độ dài tiêu cự lớn hơn vào một không gian ảnh sẽ cho bạn một góc nhìn với bố cục chặt chẽ hơn, giúp bạn loại bỏ những yếu tố rác ở chung quanh và nó cũng giúp bạn thể hiện ý tưởng chính của mình cho bức ảnh. Thể loại hình này rất tâm đầu ý hợp mối quan niệm tối thiểu hóa của ý niệm thiền phải không các bạn?
Hình chụp với vận tốc chập hình thật chậm: đây là loại ảnh được phơi sáng với thời gian dài. Hình dưới đây chụp ở bãi biển Galveston, buổi tối với độ chập ống kính ở 5 giây. Thời gian dài đã làm cho những cơn sóng biển dù rất giận dữ đánh vào những tảng đá trở nên nhẹ nhàng đã làm cho một vật thể cố định như những tảng đá rực rỡ nổi bật lên. Nếu bạn chụp hình ban ngày, bạn có thể dùng thêm bộ lọc mật độ giúp làm giảm ánh sáng quá chói lọi. Nếu bạn không có những bộ lọc bạn luôn có thể đợi cho đến khi hoàng hôn hoặc ban đêm để tăng tốc độ màn trập tự nhiên. Xin các bạn thưởng thức một bức hình chụp cảnh hoàng hôn ở bãi biển Galveston dưới đây. Nhiều người thương thức bức ảnh này đã nói như đang ở trên thiên thai, với phong cảnh mờ ảo như một giấc mơ đến với họ rất nhẹ nhàng, thơ mộng.
Chụp ảnh với kỹ thuật lia hoặc lướt máy ảnh: Khi trong ảnh bạn định chụp có vật thể rắn di chuyển, đôi khi ta không cần đòi hỏi bức hình phải sắc nét. Đôi khi các bức ảnh về các cảnh biển chỉ có mây nước ta có thể chụp một bức hình nghệ thuật với những chi tiết quyện vào nhau tạo ra sự mềm mại, bay bổng bằng cách lướt máy ảnh trong khi bấm máy hình. Khi được sử dụng đúng cách, việc lia hoặc lướt máy ảnh này sẽ tạo ra ý tưởng và cách nhìn mới vì bạn có thể xoay máy ảnh theo dòng chảy của nước hoặc những đám mây trên bầu trời. Kỹ thuật này tạo ra những hình ảnh huyền ảo nhưng rất độc đáo và lạ. Tác động này sẽ tối thiểu hoá các chi tiết trong một bức ảnh làm bức ảnh trở thành rất đơn giản và nhẹ nhàng rất phù hợp với ý niệm thiền. Xin mời bạn thường thức bức ảnh trên đây để cảm nhận sự nhẹ nhàng thanh thản qua kỹ thuật lia hoặc lướt máy ảnh.
Tác phẩm ảnh hình vuông : Bạn thường không thấy những họa sĩ vẽ trên khung vải vuông, có lẽ bởi vì họ muốn có một không gian hình chữ nhật để tạo ra các sáng tác với bố cục phức tạp, chứa đựng thêm nhiều đường nét và nội dung. Một số nhiếp ảnh gia đương thời cũng khẳng định rằng hình vuông là cứng nhắc, và họ cho rằng rất khó để tạo một bức ảnh vuông cho vừa ý. Thực ra, quan sát sâu hơn về bố cục của một bức ảnh vuông ta nhận thấy một bức ảnh vuông cho ta một cái nhìn tức thì về nội dung của bức ảnh.Với chiều rộng bằng với chiều cao, khung trở thành trung hòa, như thể khung ảnh như không còn hiện hữu. Điều đó sẽ làm cho nội dung của ảnh nổi bật và thu hút sự thưởng thức mạnh mẽ hơn. Không giống như hình chữ nhật, hình vuông là một hình dạng rất ổn định. Cho dù bạn lật hoặc đảo ngược nó, hình vuông vẫn giữ nguyên sự cân bằng và không thay đổi, do đó rất phù hợp với nguyên tắc về thiền. Xin quý vị thưởng thức một bức ảnh hình vuông trên đây; Bạn có cảm nhận gì? Hai trái tim yêu quyện vào nhau với nhịp đập thổn thức, thu hút và rất cân bằng phải không các bạn?
Tôi rất yêu thích chụp hình đen trắng vì thể loại này màu sắc rất đơn giản, Hình đen trắng loại bỏ hết mầu sắc. Để có một tấm hình đen trắng nghệ thuật chúng ta phải làm nổi bật những đường nét, bố cục và nội dung của bức ảnh. Loại ảnh đen trắng giúp người xem ảnh chú tâm vào chủ đề và không bị rối loạn bởi màu sắc. Ngoài ra, thường ngày những hình ảnh quanh ta đều có màu sắc, hình đen trắng mang đến cho ta một cảm giác mới lạ. Một trong những lý do chúng ta thích ảnh đen trắng vì trong đó bức ảnh có tính cách vượt thời gian. Hình đen trắng rất gần gũi hơn về ý niệm thiền, qua một bức hình đen trắng đơn giản không màu mè và chứa đựng tính chất vượt thời gian, dường như nó đã xóa đi sự cách biệt của quá khứ, hiện tại và tương lai. Chúng hầu như cô đọng lại vào một thời gian quan trọng nhất, đó là hiện tại. Mời quý vị thưởng thức bức ảnh đen trắng “Yêu Nhau Ngày Mưa”
Chúng ta đã chia xẻ với nhau vài kỹ thuật nhiếp ảnh có thể phù hợp với ý niệm thiền. Bạn có thể tự hỏi thể loại nhiếp ảnh nào có thể ứng dụng những kỹ thuật trên để chúng ta có thể sáng tác một bức ảnh mỹ thuật qua ý niệm thiền chánh niệm? Tất cả mọi thể loại nhiếp ảnh đều có thể ứng dụng những kỷ năng chúng đã đã chia sẻ ở phần trên. Để có một khái niệm rõ hơn chúng ta hãy cùng nhau khám phá vài thể loại hình rất phổ biến:
Chụp hình phong cảnh: Thể loại phong cảnh có lẽ ai cũng yêu thích vì chúng thường rất đẹp, dễ cảm nhận và rất gần với thiên nhiên. Hình phong cảnh thường chứa đựng những cảnh vật đẹp, thơ mộng và trong sáng nhất. Thông thường khi ta chụp hình phong cảnh ta cố gắng chụp một cảnh thật bao la khi ta nhìn thấy sự hùng vĩ của tạo hóa. Để làm được điều đó, nhiều nhiếp ảnh gia cố gắng tập trung vào việc lấp đầy khung ảnh từ góc này sang góc nọ với ánh sáng rực rỡ, với đường nét, kết cấu, màu sắc từ tiền cảnh đến hậu cảnh của dãy núi hoặc bầu trời đầy mây xa xa. Tuy nhiên hình quang cảnh với ý niệm thiền lại khác. quang cảnh cần mang lại sự tĩnh lặng yên tĩnh, an bình trong sự đơn giản của quan điểm thiền. Nhiếp ảnh gia cần nắm bắt một ý tưởng chính hấp dẫn cho bức ảnh và loại bỏ những yếu tố phụ trong hình. Nhiếp ảnh phong cảnh về thiên nhiên tối giản là một nghệ thuật chỉ đạt được khi chúng ta thực hành thường
xuyên. Đôi khi bức ảnh quang cảnh nổi bật nhất là bức ảnh đơn giản nhất vì nó đòi hỏi sự chú tâm quan sát, cảm nhận qua một thời gian dài. Đây có lẽ là một trong những đòi hỏi phức tạp nhất khi chúng ta chụp hình phong cảnh với ý niệm thiền. Hình ảnh trên đây cho thấy đôi khi hình đơn giản ít chi tiết lại có kết quả hơn là bức hình phức tạp nhiều đường nét.
Nhiếp ảnh đường phố: Nhiếp ảnh đường phố quan trọng nhất có lẽ là mình chú tâm thưởng thức các bước đi của bạn (từ từ) với máy ảnh trong tay. Nhiếp ảnh đường phố với ý niệm thiền là về việc tìm kiếm vẻ đẹp trong thế giới phức tạp quanh ta với ý tưởng rất đơn giản và tự nhiên. Ngày xưa, tôi đã từng nghĩ nhiếp ảnh đường phố giống như một "anh thợ săn". Bây giờ tôi thấy nhiếp ảnh đường phố như là "thiền đi bộ" một cơ hội để tôi đi bộ từ từ, làm dịu tâm trí, giữ tâm mình trống rỗng về những suy nghĩ phức tạp. Tôi đi từng bước với sự bình tĩnh, bình an và yên tĩnh. Tôi tập trung vào hơi thở của tôi, tôi cảm nhận những hình ảnh, cảnh vật xung quanh tôi. Tôi mỉm cười với những người tôi gặp khi đi dạo phố chụp hình, và chụp ảnh rất tự nhiên bất cứ khi nào trong lòng tôi có cảm hứng. Tôi cũng không đánh giá hình ảnh của tôi là "tốt" hoặc "xấu" tôi chỉ nhìn thấy và ghi nhận và chụp vì chúng đến với tôi ở thời điểm hiện tại; Tôi chỉ đơn giản ghi lại những hình ảnh của những gì tôi đã nhìn thấy và trải nghiệm qua từng bước chân trên hè phố. Mời quý vị thưởng thức bức ảnh chụp một cô Gheisa trong một buổi tối ở phố cổ Kyoto. Ảnh với đường nét đơn giản nhưng gợi sự mờ ảo, tò mò và thơ mộng phải không các bạn?
Làm thế nào để bắt đầu với nhiếp ảnh qua ý niệm thiền? ban đầu bạn sẽ không hoàn toàn chắc chắn làm thế nào để bắt đầu cuộc hành trình nhiếp ảnh qua ý niệm thiền? Đừng bận tâm quá, bạn hay bắt đầu bằng cách tiếp cận với nhiếp ảnh thiền từ từ sau khi bạn vẫn chụp ảnh bình thường như xưa. Một khi bạn đă quen và nắm bắt được những điều căn bản về sử dụng máy và nhận biết góc nhìn, ánh sáng và bố cục một cánh tự nhiên hơn; Khi đó nhiếp ảnh qua ý niệm thiền sẽ đến với bạn một cách dễ dàng hơn và chụp hình với một ý tưởng trống rỗng sẽ đến với chúng ta một cách tự nhiên hơn. Những nhiếp ảnh gia có sự kiên nhẫn thường gặt hái nhiều thành quả tốt, vì vậy đừng bao giờ vội vã trong quá trình chụp ảnh nhất là với ý niệm thiền. Thí dụ, khi chụp hình phong cảnh ta cần nhiều thời gian và kiên nhẫn để chờ đợi cho ánh sáng rơi đúng vào giờ “hoàng đạo”. Tìm vị trí tối ưu để đảm bảo các điều kiện ánh sáng, bố cục trở nên hoàn hảo như bạn tưởng tượng, và dự đoán. Đừng băn khoăn nếu hôm đó thời tiết xấu, sương mù hay mưa cũng có thể giúp chúng ta giấu đi nhiều chi tiết rác và sự mờ ảo của chúng cũng rất thích hợp với ý niệm thiền bạn ạ. Thời tiết có thể đổi thành thuận lợi vài giờ sau đó hay bạn vẫn có thể trở lại địa điểm này trong tương lai. Đôi khi thậm chí nhiều năm sau dự tính bạn đầu, nhưng khi bạn kiên nhẫn và đạt được kết quả tốt lại càng tăng thêm giá trị cho những nỗ lực của mình.
Tôi hy vọng chúng ta đã cùng nhau khám phá một tiểu thể loại mới của nhiếp ảnh với ý niệm về thiền chánh niệm. Thiền là khái niệm giống như "tâm trí của đứa trẻ". Chúng rất tò mò, vui tươi, tự nhiên, và không có bất kỳ hạn chế nào về sự sáng tạo của chúng. Chúng thử nghiệm, cố gắng hơn và không ngại thử những điều mới lạ. Bất cứ khi nào mình đánh giá một bức ảnh là "đẹp" hoặc "xấu", mình đang sử dụng những khái niệm và luật lệ nhiếp ảnh đã được hình thành và học hỏi từ trước của chúng ta. Khi ý tưởng đã bị đóng khung thường sẽ giới hạn về nội dung trong quá trình sáng tác mỹ thuật. Một điểm tôi muốn nhấn mạnh là mình nên tìm thấy vẻ đẹp trong tất cả mọi khía cạnh, cho dù đó là một tòa nhà đổ nát, những nếp nhăn trên khuôn mặt của một người già, hay nụ cười của một đứa trẻ thơ. Một trong những thú vui hưởng nhàn tao nhã là bộ môn nhiếp ảnh nay thêm vào ý niệm thiền lại càng tăng thêm ý nghĩa và hợp cho tuổi hưu phải không quý vị. Chúng ta hãy cùng nhau bắt đầu cuộc hành trình sáng tác và tìm sự rung động qua các tác phẩm nhiếp ảnh mỹ thuật của mình nhé.
Chúc các bạn luôn vui khỏe, an bình, và nhất là sẽ có những tác phẩm nhiếp ảnh mỹ thuật đầy thiền ý.
Cấp Văn Nguyễn
Nhóm Nhiếp Ảnh COFFA, Houston, TX
Gửi ý kiến của bạn
