Nguyễn Thị Cỏ May
Hôm Chủ nhựt 8 tháng 10 vừa qua, thành phố Santa Clara ở Cuba tổ chức lễ tưởng niệm 50 năm ngày Che Guevara bị xử tử trong rừng xứ Bolivie. Tham dự lễ có lối 75,000 người Cuba với nhiều thế hệ khác nhau.
Theo phần lớn dân Cuba ở Santa Clara, Che là một trong những anh hùng cách mạng của họ và đối với một số dân của Nam Mỹ, Che là biểu tượng của phản loạn dám chống lại những kẻ áp bức.
Ngày 8 tháng 10/1967, Che bị bắt. Qua hôm sau, người ta nhận được tin Che Guevara, du kích quân người Argentin, chết trong mật khu xứ Bolivie.
Lễ tưởng niệm Che được tổ chức trước mộ phần của Fidel Castro và những đồng chí của ông, một dấu hiệu bày tỏ lòng ngưỡng mộ của nhà cầm quyền Cuba. Và có cả Chủ tịch Raul Castro tới tham dự lễ với quân phục cấp Tướng lãnh.
Che, người du kích cộng sản anh hùng?
Santa Clara là thành phố của hòn đảo ở phía đông cách thủ đô Cuba 300 km, nơi trưóc kia, Che đã giành được chiến thắng chống lại lực lượng của nhà độc tài Fulgencio Batista trong những năm 1952-1958. Tại buổi lễ, ông Luis Monteagudo, bạn du kích với Che ở Congo, nay 79 tuổi, mặc chiếc áo T-Shirt trắng, trước ngực có hình Che, nói với ký giả của AFP: “Với tôi, Che vẫn luôn luôn hiện diện ở đây, bằng đời sống của ông, sự nghiệp của ông, và cả tấm gương chiến đấu của ông”.
Tối hôm ấy, bà Elena Gonzalez, thợ dệt, 56 tuổi, tới dự lễ vào lúc nửa đêm để bày tỏ sự nhiệt tình với du kích quân: “Phải. Mọi người dậy thật sớm, nhưng đây là cơ hội rất xứng đáng để trân trọng… Người ta sẽ làm sống lại tấm gương của Che và làm cho sự nghiệp tranh đấu giành độc lập và chủ quyền cho Nam Mỹ và thế giới không bao giờ bị quên lãng”.
Cùng với những người dự lễ, cậu Amelio Mora, 16 tuổi, học sinh Trung học, biểu lộ sự xúc động của mình khi được chọn làm hàng rào danh dự: “Ông ấy là một anh hùng toàn cầu, được biết bao người trẻ trên khắp thế giới thương yêu”.
Lễ tưởng niệm Che Guevara tổ chức lần đầu tiên không có Fidel Castro vì ông đã chết cuối năm rồi. Tuy nhiên, nhiều đoạn trong những bài diễn văn của ông viết về Che được trích và đọc lên để khai mạc chương trình lễ. Cũng như lễ lại được tổ chức đúng vào lúc những trận du kích cuối cùng của phe tả ở Nam Mỹ, ở Colombie, hạ vũ khí, giải giới hoặc thương lượng với phe Giải phóng, ra đời năm 1964 do ảnh hưởng Che.
Che Guevara có tên thiệt là Ernesto Guevara. “CHE” không phải là chức vụ, cấp bực trong quân du kích hay trong quân đội Cuba, cũng không phải là tên tự, mà đó là tiếng argentin mà Guevara quen dùng sau môt câu nói với bạn bè. “Che” có nghĩa là “thằng”. Như nói “thằng đó”, “tên đó”. Cách nói thân tình rất bình dân mà Guevara nói sau câu nói với bạn. Do câu nói nào của Guevara cũng chấm câu bằng tiếng “Che” nên bạn bè đặt tên cho Guevara là “Che”. Với không ít người, nói Guevara, họ lấy làm lạ nhưng nói “Che”, họ biết ngay đó là ai.
Ở Cuba, người ta làm lễ cho Che ngày 8 tháng 10 theo ngày Che bị bắt trong một thôn xóm ở Bolivie và qua ngày 9 tháng 10, Che bị một thanh niên bolivien, 39 tuổi, hành quyết.
Ngày thứ hai, 9 tháng 10, lễ tưởng niệm Che được cử hành tại Bolivie sẽ có các con của Che tham dự, với cả Tổng thống Bolivie, ông Evo Morales. Nhơn cơ hội này, ông Evo Morales “buộc tội CIA đã đàn áp, tra tấn và ám sát” Che trong suốt 11 tháng Che làm du kích ở Bolivie.
Xác chết của Che bị vứt xuống một cái hố ở Bolivie, được tìm thấy và nhận diện cách nay 20 năm. Cuba đã làm quốc táng.
Hài cốt của Che cất trong một cái hộc của một cái lăng ngầm dưới đất ở Santa Clara, phía trên là pho tượng Che rất uy nghi bằng đồng.
Từ ít lâu nay, báo chí, đài phát thanh, đài truyền hình Cuba có nhiều bài ca ngợi sự nghiệp làm du kích của Che. Cả những buổi hòa nhạc, trưng bày hình ảnh về Che.
Thầy thuốc, du kích
Ernesto Guevara sanh năm 1928 tại Rosario, Argentine. Cha là một kiến trúc sư, gốc Tây-ban-nha (Espagne), mẹ người Irlandaise. Con trưởng trong một gia đình giàu có.
Che học xong y khoa nhưng chưa hành nghề, dành thì giờ chu du Nam Mỹ bằng xe đạp và moto. Qua cuộc hành trình, Che chứng kiến cảnh nghèo khổ, cơ cực của đa số dân chúng, nhứt là người bản xứ. Những điều Che trông thấy trên đường đã đi qua được ông ghi lại đầy đủ. Quyển nhựt ký của Che sau này được Walter Salles, nhà làm phim người Brésile, thực hiện thành phim năm 2004, dưới tựa “Những quyển sổ tay ghi lại cuộc hành trình” của Che.
Năm 1955, Che gặp Fidel Castro ở Mexique và gia nhập hàng ngũ cách mạng Cuba làm chiến tranh du kích chống lại nhà độc tài Batista. Mười năm sau, Che rời Cuba, từ giả phe Castro, để tranh đấu theo quan niệm của chính mình. Sau nhiều tháng vắng bóng, đó là lúc Che qua Congo để thử áp dụng cách mạng bằng võ lực trước khi trở về Bolivie làm chiến tranh du kích.
Hình ảnh Che trưng bày khắp nơi ở Cuba. Riêng bức ảnh nổi tiếng do nhiếp ảnh gia người Cuba, Alberto Korda chụp, là ảnh Che đội bê-rê với ngôi sao trước trán, áo blouson, tóc dài, dáng người mang dại.
Che chết trở thành con người của huyền thoại. Hình ảnh Che vẽ, treo trên khắp tường các đại học, nhứt là khi sinh viên, học sinh biểu tình, hình ảnh Che sẽ được dịp đưa ra. Cho tới tận ngày nay, Che vẫn chưa bị quên lãng.
Đồng hồ Rolex của Che, ai lấy?
Che chết trở thành một huyền thoại anh hùng cách mạng vô cùng lãng mạn trên qui mô toàn thế giới. Tuy nhiên ở Che thiếu mất một giai thoại: chiếc Rolex của Che biến mất từ lúc Che bị hành quyết.
Ai lấy?
Những người cách mạng Cuba có tiếng là những người mê Rolex của Thụy sĩ. Nên chẳng ai ngạc nhiên khi thấy nhà lãnh đạo Cuba, Fidel Castro, lúc nào trên tay cũng mang 2 chiếc Rolex. Người ta nói khi cách mạng thành công, những nhà cách mạng vô sản liền được cửa hàng đồng hồ “phục vụ”, trước khi dẹp tiệm xa xí phẩm, mỗi người một chiếc, tốt, xấu, tùy theo địa vị và quyền lực. Để kỷ niệm sự chiến thắng lịch sử.
Trước ngày Che bị bắt và bị giết, người ta thấy, cả trên ảnh, Che mang tới 2 chiếc Rolex.
Vậy chiếc Rolex GMT Master 1675 của Che biến đi đâu? Có nguồn tin nói Felix Rodriguez, người Cuba công dân Mỹ, lấy chiếc đồng hồ này của Che.
Felix Rodriguez làm CIA, sau 1960, tình nguyện xâm nhập vào mật khu du kích ở Bolivie để theo dõi Che với mục đích riêng phục thù gia đình gồm anh em và cha, làm việc thân cận với Batista, đều bị Che giết. Lúc Che chết, vị sĩ quan quân đội Bolivie lấy chiếc Rolex trên cổ tay Che, đưa cho Felix Rodriguez. Sau vụ Che, Rodriguez qua Việt nam hoạt động và sau này trở thành bạn của TT Bush.
Theo Rodriguez, “Che chẳng cách mạng gì cả. Hắn chỉ là kẻ sát nhơn và vô cùng khát máu”.
Che, anh hùng cách mạng cộng sản
Tháng giêng 1959, sau khi lên nắm được chánh quyền ở Cuba, Castro liền thi hành chánh sách thanh lọc xã hội để xây dựng con người mới, con người của cách mạng. Những trại tập trung, những nông trại, những trại lao động khép kín được mở ra ở khắp nơi. Thanh niên để tóc dài, ăn mặc thời trang, dân đồng tính, con em gia đình tư sản lần lược được tập trung cải tạo. Cán bộ quản giáo cắt tóc ngay trong trại. Tất cả bắt tay vào lao động khổ sai. Họ được học tập “lao động làm cho họ sớm trở thành những con người”.
Rìêng chống lại điều mà chế độ Castro gọi là “đạo đức cách mạng” sẽ bị khép vào tội hình sự và bị trừng phạt cực kỳ ác nghiệt.
Che luôn luôn sát cánh với Castro nên anh ta phải có vai trò quan trọng. Ký giả Serge Raffy và nhà văn Régis Debray quả quyết Che trực tiếp trách nhiệm từ lúc thực hiện chương trình tập trung cải tạo này, nhằm biến những người chống cách mạng trở thành những “người mới”, giúp họ sớm chuộc tội lỗi với cách mạng. Bởi Che vẫn từng bị ám ảnh bởi ý tưởng phải xây dựng lại một sự “thuần khiết cho ý thức hệ cách mạng”. Ngoài ra, cùng lúc, Che cho lập lực lượng dân phòng, tổ dân phố, công an khu vực, công an chánh trị,… Nếu Che không sáng lập ra hệ thống cải tạo tập trung thì Che phải là người tham gia tích cực, bởi uy tín đầy huyền thoại của ông và nhứt là địa vị nồng cốt của ông trong phong trào cách mạng Cuba, dày công phổ biến tư tưởng cách mạng cộng sản.
Ở ngay quê hương, ngày nay dân Argentin đòi xin cái đầu của Che
Chính ở ngay quê hương mà Che ngày nay đang bị hăm dọa sẽ không có chổ để cho bức tượng của mình tồn tại. Đồng bào của Che đòi xin cái đầu của pho tượng đồng, đúc bằng 75,000 chiếc chìa khóa do những người ngưỡng mộ Che từ khắp thế giới gởi tới.
Nghĩa Hội tự do Bases tung ra chiến dịch kêu gọi hãy xóa bỏ lễ công cộng tưởng niệm Che ở thành phố Rosario nơi Che sanh trưởng.
Ông Feferico Fernandez, Chủ tịch Nghĩa Hội Bases, khi vận động tẩy chay Che, tuyên bố “Giữa Hitler và Che, tôi thấy chỉ có một sự khác biệt là bộ râu. Người ta tôn vinh Che, điều này hoàn toàn xa lạ với việc làm thật sự của Che. Hitler và Che là 2 kẻ đạt tột đỉnh của sự tàn bạo, sự dã man. Một kẻ sát nhơn hơn bạo chúa, sát hại những người vô tội, tín đồ Thiên chúa giáo, …”.
Nhưng sự vận động của Nghĩa Hội Bases chưa có kết quả cụ thể bởi thành phố Rorasio xem pho tượng Che, ngoài biểu tượng anh hùng cách mạng, còn là một giá trị thu hút du khách. Nơi dừng chơn nghỉ mát và giải khát với món nước ngọt, trước kia Che ưa thích.
Năm nay, Cuba làm lễ tưởng niệm 50 năm Che, một du kích quân cộng sản. Nga không làm lễ kỷ niệm 100 năm Cách mạng Tháng Mười bởi vì không tìm được chánh nghĩa của ngày lễ. Sự nghiệp Cách mạng Tháng Mười đã tiêu tan. Người con của Cách mạng, ông Poutine, nay làm Tổng thống nước Nga, từng nói “Không nhớ cộng sản là không có trái tim, nhưng lập lại chế độ cộng sản là không có cái đầu”! Thử nghĩ nếu Che còn sống tới ngày nay, chắc gì Che được ngưỡng mộ như vậy. Nhờ chết sớm mà được vinh quang.
Nguyễn Thị Cỏ May
- Từ khóa :
- Che Guevara
- ,
- Cuba
Gửi ý kiến của bạn
