Trong khi lời phán quyết sau cùng của thẩm phán Sarah B. Wallace về vụ án cựu tổng thống Trump có đủ tư cách hợp hiến để được bầu phiếu ở bang colorado đang được chống án lên tòa Tối cao pháp viện của tiểu bang, tôi nhận thấy, đây là một cuộc tranh luận khá rõ ràng trên lý trí, nhưng lại lắt léo trên luật pháp. Nói cho rõ hơn, chính cái lưỡi không xương nhiều đường lắt léo, đã léo đã lắt khiến lời lẽ luật pháp bị giải thích thành léo thành lắt.
Để bạn đọc dễ theo dõi, tôi tóm lược, bổ sung và dịch lại những bài viết mang tính giải thích hơn là phê phán.
Chuyện vụ kiện bắt đầu từ sáu cử tri Colorado đã kiện vào tháng 9 tại Tòa án quận Denver để ngăn chận ông Trump tham dự cuộc bầu cử tổng thống năm 2024. Họ nói rằng hành vi của Trump trong cuộc nổi dậy ‘ngày 6 tháng 1 khiến ông không thể tranh cử theo Mục 3, Tu chính án thứ 14. Nói rằng không ai đã tuyên thệ ủng hộ Hiến pháp khi đó “tham gia nổi dậy” có thể giữ chức vụ tại Hoa Kỳ.(no person who took an oath to support the Constitution then “engaged in insurrection” can hold office in the United States.)
Các vụ kiện tương tựa cũng xảy ra ở một số tiểu bang khác, nhưng đã bị từ chối hoặc bị bác bỏ. Ở Michigan, một thẩm phán đã ra phán quyết rằng các tòa án không có thẩm quyền loại Trump khỏi phiếu bầu và quyết định đó thuộc về Quốc hội Mỹ. Trong khi đó, ở Minnesota, Tòa án Tối cao địa phương quyết định từ chối không đưa ra phán quyết về các vấn đề trọng tâm, kết luận rằng các đảng có đầy đủ tính hợp pháp để lựa chọn ứng cử viên của mình trong cuộc bầu cử sơ bộ. Sau những phán quyết này, vụ kiện ở Colorado được chú trọng. Vì chỉ cần một tiểu bang không cho phép ông Trump được đầu phiếu, thì dù ông Trump có được sự ủng hộ lớn lao vẫn khó đắc cử.
Người mình có câu nói mỉa mai: “Cái kiến mày kiện củ khoai.” Ở đây, ai củ khoai? Ai cái kiến? Tưởng cũng nên nhắc lại ý người xưa, lúc lý tưởng còn là chân chính. Kiện là phương tiện để tìm ra giải đáp của sự thật. Nhưng có lẽ, từ khi có kiện tụng đến nay, sự thật luôn luôn bị bóp méo bởi tri thức hoặc bị mua chuộc bởi lòng tham. Vì vậy, kết quả của kiện luôn luôn là một hoài nghi phải chấp nhận.
Tuy nhiên về luật pháp ở Hoa Kỳ, nơi được mệnh danh là “không có ai cao hơn luật pháp.” Nếu điều này hoàn toàn đúng, hoặc gần đúng, có lẽ, đồng nghĩa với ‘mọi người đều thấp hơn luật pháp.’
Thực tế, luôn luôn có người này thấp hơn người kia. Tương tựa một đám người đứng dưới cây dù khổng lồ che mưa nắng, nhưng không tránh khỏi luật tự nhiên, có người lùn người cao. Dĩ nhiên, người cao dễ thở hơn người lùn. Phải chăng đây là hằng luật tự nhiên, không thể thay đổi?
Thực Sự, Mục 3 tu chính án 14 nói gì?
Section 3 Disqualification from Holding Office: No person shall be a Senator or Representative in Congress, or elector of President and Vice-President, or hold any office, civil or military, under the United States, or under any State, who, having previously taken an oath, as a member of Congress, or as an officer of the United States, or as a member of any State legislature, or as an executive or judicial officer of any State, to support the Constitution of the United States, shall have engaged in insurrection or rebellion against the same, or given aid or comfort to the enemies thereof. But Congress may by a vote of two-thirds of each House, remove such disability.
(Constitution Annotated)
(Phần 3 Không đủ tư cách giữ chức vụ: Không ai được phép là Thượng nghị sĩ hoặc Đại diện tại Quốc hội, hoặc đại cử tri của Tổng thống và Phó Tổng thống, hoặc giữ bất kỳ chức vụ dân sự hoặc quân sự nào ở Hoa Kỳ hoặc dưới bất kỳ Tiểu bang nào mà trước đó đã tuyên thệ với tư cách là thành viên của Quốc hội, hoặc với tư cách là một viên chức của Hoa Kỳ, hoặc với tư cách là thành viên của bất kỳ cơ quan lập pháp Tiểu bang nào, hoặc với tư cách là viên chức hành pháp hoặc tư pháp của bất kỳ Tiểu bang nào, để ủng hộ Hiến pháp Hoa Kỳ, sẽ tham gia vào cuộc nổi dậy hoặc nổi dậy chống lại Hiến pháp Hoa Kỳ hoặc trợ giúp hoặc an ủi kẻ thù. Nhưng Quốc hội có thể bỏ phiếu bằng 2/3 số phiếu của mỗi viện để loại bỏ tình trạng không đủ tư cách đó.)
Lập luận cựu tổng thống Trump không đủ tư cách để ứng cử tổng thống nhiệm kỳ 2024 tại bang Colorado cho rằng: Ông Trum đã bị truy tố tội tham gia và xách động cuộc nổi dậy ngày 6 tháng1, 2021, với nhiều chứng cớ cụ thể và nhiều nhân chứng quan trọng, kể cả những nhân vật trọng yếu sát cánh với Trump trong giai đoạn nổi loạn, cũng đã trở mặt, chỉ chứng. Vì vậy ông hội đủ điều kiện không thể ứng cử tổng thống trong mục 3 tu chính án 14.
Chống lại lập luận trên, luật sư của ông Trump, Mike Davis cho rằng, đây là đòn phép chính trị do đảng Dân Chủ bày ra. Và trong Mục 3 của tu chính án đã không xác định rõ ràng chức vị tổng thống, chỉ viết rõ: "Senator or Representative in Congress" and "elector of President and Vice President." (elector: cử tri hoặc người đại biểu cử tri.) Hơn nữa, luật sư biện hộ từ chối sự việc ông Trump tham gia hoặc xúi giục cuộc nổi dậy, mà đơn thuần là ông Trump chỉ sử dụng quyền tự do ăn nói trong hiếp pháp.
Mặt khác, có lẽ quan trọng hơn lý lẽ thông thường, đó là cách giải thích ngôn ngữ trong tu chính án 14, theo quan điểm của một số ít giáo sư. Lập luận của họ nghiêng về tu từ và thời gian tính của tu chính án đã được sửa đổi vài lần và những án lệ tương tựa. Họ kết luận, ông Trum không bị ảnh hưởng của tu chính án 14 mục 3. Hoàn toàn ngược lại, một số giáo sư luật khác, đông đảo hơn, lý luận, dựa trên mục 3 này, ông Trump không thể ứng cử tổng thống.
Đã nói đến kiện, là nói đến cãi; nói đến cãi, là nói đến lý; nói đến lý, là nói đến tranh giành giữa hữu lý và phi lý. Sự tranh giành đặt trên thang đo của một số quy định tổng quát, gọi là luật pháp, để giải thích những chi tiết, muôn vàn mảnh nhỏ, của đời sống. Chúng ta có thể thấy ngay những lỗ hổng lớn nhỏ mà người cao có cơ hội hít thở, còn lùn phải chịu hít mùi hôi.
Thống kê: 51% dân chúng Hoa Kỳ cho rằng ông Trump không đủ tư cách ứng cử, 34% ủng hộ ông Trump (Tin Politico. Ngày 29 tháng 9 năm 2023.) Tuy vậy, trong thực tế, tuy bị truy tố nhưng ông Trump chưa chính thức bị kết án là kẻ có tội. Khi chưa có phán quyết cuối cùng, người bị truy tố là vẫn là người bị tình nghi. Và việc kết tội có thể sẽ xảy ra trong năm 2014. Nếu ông có tội trước ngày đi bầu cử thì sao? Và nếu ông đắc cử tổng thống, rồi mới bị xử có tội, thì sao? Nói về phán quyết cuối cùng, có thể sẽ xảy ra ở toà án tối cao pháp viện của Hoa Kỳ, nơi đảng Cộng hòa nắm ưu thế và thời gian xét xử có thể kéo dài.
Câu chuyện này sẽ vô cùng phức tạp, có khả năng vượt qua những suy nghĩ dựa trên lẽ phải. Đây là một đề tài lịch sử, sẽ trở thành bài học lớn cho mai sau. Nhưng bài học này là bài học về khả năng của luật pháp hay là khả năng của hùng biện?
Phiên tòa ở Colorado.
Trong phiên tòa xét xử kéo dài một tuần gần đây, lời khai trong vụ Colorado liên quan đến lịch sử của Mục 3, ý nghĩa ngôn ngữ của nó, học thuật về hiến pháp, cuộc tấn công Điện Capitol Hoa Kỳ vào năm 2021 và vai trò của Trump trong việc thúc đẩy đám đông ủng hộ tham gia nổi dậy .
Những kết luận lịch sử, đáng kinh ngạc về phán quyết của Wallace đã được công bố vào thứ Sáu, ngày 17 tháng 11, 2023. Bà nói, báo cáo cuối cùng của ủy ban Hạ viện Hoa Kỳ xem xét ngày 6 tháng 1 là đáng tin. Bà cũng tuyên bố ngày 6 tháng 1 thực sự là một cuộc nổi dậy, Trump đã kích động cuộc nổi dậy, kích động một cuộc nổi dậy được coi là “tham gia nổi dậy” theo Mục 3.
Wallace cũng phát hiện, Trump dư biết cáo buộc cuộc bầu cử năm 2020 đã bị đánh cắp khỏi tay ông - mối bất bình chính của cuộc nổi dậy - là sai sự thật. Ông từ lâu đã ủng hộ bạo lực chính trị và cũng có ý định cho đám đông ngày 6 tháng 1 sử dụng bạo lực. Như vậy, có nghĩa, Ông Trump không đủ tư cách pháp nhân để xuất hiện nơi đầu phiếu, đúng không?
Nhưng bà Wallace trả lời ngược lại. Bà viết trong phán quyết: "những người soạn thảo Mục 3 của Tu chính án 14 không có ý định coi tổng thống là 'một quan chức của Hoa Kỳ'" và kết luận rằng mục này không áp dụng cho trường hợp ông Trump.”
Một số giáo sư luật xét rằng: Mục 3 tuyên bố rằng bất kỳ ai tham gia nổi dậy "trước đây đã tuyên thệ, với tư cách là thành viên Quốc hội, hoặc là một quan chức của Hoa Kỳ" hoặc các cơ quan công quyền khác, để "ủng hộ Hiến pháp" thì không đủ tư cách để phục vụ như một thượng nghị sĩ hoặc người đại diện tại Quốc hội, đại biểu cử tri Tổng thống và Phó Tổng thống, hoặc giữ bất kỳ chức vụ nào khác... thuộc Hoa Kỳ." Thẩm phán Wallace lần đầu tiên đi đến kết luận rằng các cấu trúc trong Mục 3 không có ý định ngăn cản trong chức vị tổng thống.
Wallace cũng kết luận rằng tổng thống không nằm trong số những người tuyên thệ của tu chính án 14, vì tổng thống chỉ tuyên thệ giữ gìn và, bảo vệ ( protect and defend) hiến pháp, không phải ủng hộ (suport, hỗ trợ.)
Nếu không lắt léo với tu từ pháp luật, thông thường chúng ta có thể nói, chức vị tổng thống nếu không phải là ‘viên chức của Hoa Kỳ’ (an officer of the United States) thì là thứ gì?
Còn ‘giữ gìn và bảo vệ’ hiến pháp. phải chăng ‘giữ gìn và bảo vệ’ là cách thức cụ thể để ủng hộ hoặc hỗ trợ hiến pháp? Tôi nghĩ những nhà làm luật, xử luật, nên học về thi ca, vì thơ sẽ cho thấy ý nghĩa rõ ràng hơn. Những lắt léo trong tu từ đối với thơ chỉ là sự giả mạo.
Trong một bài báo gần đây, Giáo sư luật của đại học Richmond, Kurt Lash mô tả sự sửa đổi nhiều lần của mục 3. Một trong những dự thảo nói rằng bất kỳ ai tham gia vào "âm mưu vũ trang hoặc nổi loạn" chống lại Hoa Kỳ sẽ không đủ điều kiện để làm việc ở các vị trí cụ thể, chẳng hạn như "văn phòng Tổng thống hoặc phó tổng thống". Theo Lash, ngôn ngữ đã được phê chuẩn của Mục 3 không còn đề cập đến các chức vụ cụ thể đó nữa, vì vậy chức vụ tổng thống được coi là một chức vụ nằm bên ngoài mục 3. Khi quyết định kết luận, Wallace đặc biệt đề cập đến Lash.
Nói rõ hơn, một phần quyết định của Tòa án Colorado là do Tòa án chấp nhận cách giải thích không thể loại bỏ một ứng cử viên tổng thống nếu không có tu từ xác định rõ ràng, nhưng ý nghĩ về tu từ này không thể lầm lẫn với tổng thể mục đích của Mục 3.
Phán quyết của Wallace có phần mâu thuẫn, bà vừa công nhận ông Trump vi phạm việc xách động và tham gia vụ nổi dậy ngày 6 tháng 1, mặt khác bà cho rằng dù có tội nhưng ông không phải là viên chức Hoa Kỳ và không tuyên thệ ủng hộ hiến pháp. Cái lắt này cho thấy cái léo: Bất kỳ người nào giữ một chức vụ công nào đều là công chức, tức là viên chức của Hoa Kỳ. Tổng thống cũng là một công chức.
Dư luận cho rằng có lẽ một số các nhân vật cầm quyền lực trong tay không trung thực đối phó với ông Trump vì đang lo sợ những lý do tiềm ẩn khi ứng cử viên này đã chứng tỏ khả năng và sự sẵn sàng kích động các cuộc biểu tình bạo lực chống lại các đối thủ chính trị. Hơn nữa, ông đã thẳng thắn cho biết ‘sự báo thù’ sẽ xảy ra nếu ông tái đắc cử.
Dĩ nhiên sự việc này chưa chấm dứt. Vụ kiện sẽ do tòa án tối cao của Colorado duyệt xét lại trong những ngày tháng sắp đến. Sau đó, có khả năng lên đến Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ để có một phán quyết cuối cùng, trở thành một mấu chốt lịch sử pháp luật.
Một câu hỏi được đặt ra: Nếu ông Trump không có một lực lượng ủng hộ lớn của đảng Cộng Hòa và cử tri, có lẽ kết quả cá phán quyết của các tòa án về Mục 3 tu chính án 14, đã khác hơn, phải không? Không có ai cao hơn luật pháp Hoa Kỳ có nghĩa, vẫn có người cao hơn dưới luật pháp Hoa Kỳ, phải không?
Gửi ý kiến của bạn
