Lủng Củng Kinh Tế: Tại Ai"

Lủng Củng Kinh Tế: Tại Ai"

Vũ Linh

Lỗi tại Bush khi em đập bầu...

Cuộc chạy đua vào Tòa Bạch Ốc đã thực sự bắt đầu, tuy chưa sôi nổi gì cho lắm.

Bên đối lập Cộng Hoà, cả tá ứng viên và chuẩn ứng viên còn loay hoay tìm chỗ đứng. Ai cũng muốn thử thời vận trước thành quả khiêm tốn của TT Obama. Nhưng khổ nỗi, toàn là mấy bóng đèn 25 watts, sáng lờ mờ. Bên Dân Chủ thì TT Obama đương nhiên sẽ độc tấu dương cầm. Dù sao thì ông cũng là người rất cẩn trọng, nên đã chuẩn bị rất kỹ từ khá lâu rồi.

Sách lược của TT Obama sẽ tập trung vào hai điểm “hy vọng” chính:

- Công việc phục hồi kinh tế khó khăn, chưa hoàn tất, cho tôi thêm vài năm nữa, bảo đảm mọi việc sẽ đẹp như mơ.

- Hai cuộc chiến Iraq và Afghanistan cũng rắc rối lắm. Cho tôi thêm một nhiệm kỳ nữa, bảo đảm sẽ có hoà bình trước khi tôi về hưu.

Dĩ nhiên là ông sẽ không quên khoe thành tích cải tổ y tế, cải tổ tài chánh, cứu các ngân hàng, cứu các hãng xe, v.v… Nhưng sẽ không bao giờ nhắc đến cuộc đại bại tháng Mười Một năm ngoái khiến đảng Dân Chủ mất Hạ Viện và xém mất luôn cả Thượng Viện, và cũng sẽ không nhắc lại tỷ lệ thất nghiệp vẫn tiếp tục leo lên 9.2% tuần qua.

Những vấn đề trên, hy vọng, hứa hẹn, và thành quả của TT Obama đã được bàn ra khá nhiều trên cột báo này, và sẽ còn được bàn vào nhiều nữa trong những ngày tháng tới, với cuộc chạy đua ngày càng sôi nổi.

Trong phạm vi bài này, ta thử xét qua vấn đề trách nhiệm trong cuộc khủng hoảng kinh tế hiện nay. Mấu chốt của vấn đề vì theo “phe ta”, cái đống rác của Bush để lại quá lớn, Hoa Đà Obama cũng chẳng thể làm gì được nhiều. Đấng Tiên Tri với đủ phép lạ của mùa bầu cử 2007-2008 đã không còn đi trên mặt nước được nữa, mà đã trở thành một người rất bình thường đang ngụp lặn dưới nước.

Dĩ nhiên, đây là vấn đề sẽ gây tranh cãi mạnh, chẳng những bây giờ, mà còn trong cả chục năm nữa. Sẽ không bên nào chịu thua. Sẽ không có bên thắng bên thua, cũng chẳng có bên ngu bên khôn. Ta hãy thử tỉnh táo nói chuyện một cách… có văn hóa.

Trước hết, thử nhìn vào TT Bush và chính quyền của ông.

Có người cho rằng Bush làm sai trật tứ tung vì trong đám cố vấn chuyên gia chung quanh, có rất ít trí thức có bằng “tiến sĩ”. Đúng ra, sự khác biệt lớn giữa nội các Bush và Obama là với Bush, đa số nội các là những người với nhiều kinh nghiệm thực dụng, những người học thiệt ngoài đời, trong khi nội các của Obama đều là trí thức khoa bảng, học giả trong trường, có thể viết công thức rắc rối nhất trên bảng đen nhưng không biết một bình sữa bán bao nhiêu tiền ngoài chợ. Bên nào hay, bên nào dở"

Một chi tiết: TT Obama khi tranh cử đã đả kích TT Bush mạnh nhất trong hai vấn đề chủ chốt lúc đó: cuộc chiến Iraq và khủng hoảng tài chánh. Sau khi đắc cử, ông cho nội các của Bush về vườn, bổ nhiệm người mới của đảng Dân Chủ. Nhưng giữ lại ba người của Bush: Robert Gates, bộ trưởng quốc phòng cũng là người điều khiển cuộc chiến Iraq; Ben Bernanke, Chủ Tịch Ngân Hàng Dự Trữ Liên Bang, và Tim Geithner, bộ trưởng Tài Chánh, cựu Chủ Tịch Ngân Hàng Dự Trữ Nữu Ước, hang ổ của Wall Street. Có lạ không"

Có thể nào TT Obama cho rằng cuộc khủng hoảng không phải do Bush gây ra, mà trái lại những người của Bush là những người thực sự đang chữa bệnh một cách khá hữu hiệu, cần phải lưu nhiệm" Chưa hết. Sau hai năm lún bùn tại Afghanistan, TT Obama lôi tướng Petraeus, tư lệnh chiến trường Iraq của Bush ra, cho chỉ huy cuộc chiến Afghanistan.

Thế mới nói chỉ trích thì dễ, đến khi phải làm thì… ông Bush ơi, cho tôi mượn người của ông nhé!

Trong khi đó, toàn bộ năm vị đại giáo sư trong ê-kíp kinh tế đầu tiên của TT Obama đều đã được yêu cầu từ chức sau hai năm, để về trường nghiên cứu lại tại sao lý thuyết cao siêu của họ lại không giải quyết được nạn thất nghiệp. 

Một điểm nhỏ nữa: TT Bush là tổng thống duy nhất của Mỹ đã tốt nghiệp cả Harvard (kinh doanh) lẫn Yale (luật). “Phe ta” coi như pha. Bằng mua. Harvard và Yale đều thuộc loại tiểu học Cầu Kho, ai muốn mua bằng là có ngay. Nhờ thế lực của ông bố là tổng thống" Họ quên mất khi ông con học đại học thì ông bố mới chỉ là một dân biểu mới đắc cử của một quận hạt nhỏ tại Texas, chẳng ai nhớ tên là gì ở đâu.

Dù sao, nhìn vào bằng cấp cũng là cái nhìn hủ lậu của thế kỷ 19, hay là của mấy ông mới có được mảnh bằng. Hai ông Bill Gates của Microsoft và Steven Jobs của Apple, chẳng ông nào biết tiến sĩ, thạc sĩ, là gì. Trong khi theo báo Tuổi Trẻ thì Việt Nam hiện nay là một trong những nước có tỷ lệ “tiến sĩ” cao nhất thế giới. Hội đồng xã, hội đồng huyện gì đó cũng đầy rẫy “tiến sĩ”. Nếu lấy số tiến sĩ làm tiêu chuẩn thì chính quyền VNCS quả đúng là “đỉnh cao trí tuệ loài người”.

Không thiếu gì người vẫn nghĩ chắc hơn đinh đóng cột TT Bush là thủ phạm gây ra cuộc khủng hoảng kinh tế tài chánh vừa qua. Họ nhìn vấn đề dưới con mắt giản dị: chuyện xẩy ra dưới thời Bush thì là lỗi của Bush.

Chuyện đổ lên đầu Bush dễ hiểu. Cuộc khủng hoảng có thể nói là lớn nhất thế kỷ không phải là chuyện giản dị ai cũng có thể hiểu tường tận. Hàng trăm cuốn sách đã phân tích vấn đề. Nhưng mấy ai chịu đọc" Rắc rối mất thời giờ.

Gần đây nhất, nhà báo Gretchen Morgenson và một chuyên gia về vấn đề gia cư, Joshua Rosner, đã viết một cuốn sách tựa đề "Reckless Endangerment", nghiên cứu rất sâu về cuộc khủng hoảng vừa qua. Những độc giả muốn tìm hiểu vấn đề một cách nghiêm chỉnh, có thể tìm đọc để hiểu rõ, khỏi mất thời giờ bình loạn. Để nói cho rõ, Morgenson là nữ ký giả cấp tiến, chuyên gia thường trực của báo “phe ta” New York Times, chuyên môn khui thùng các vụ lem nhem của đại gia Wall Street, đã lãnh giải Pulitzer (một thứ Nobel hay Oscar trong ngành báo chí), chứ không phải là một ký giả dấm dớ của đài Fox News bảo thủ cực đoan đâu!

Bà bỏ ra ba năm để viết cuốn sách. Cuốn sách mau mắn thành sách hàng đầu của các chuyên gia kinh tế, tài chánh, và cả các chính trị gia, giáo sư.

Trên căn bản, hai tác giả xác nhận lại nguyên nhân và diễn tiến khủng hoảng, nhưng đưa ra bằng chứng xác minh bằng dữ liệu cụ thể. Kết luận của họ: cuộc khủng hoảng gia cư cuối năm 2008, đưa đến khủng hoảng tài chánh, rồi kinh tế, là hậu quả của những chính sách gia cư sai lầm tích lũy trong hơn ba chục năm, mà cũng là hậu quả của tham nhũng trong chính quyền Clinton. Chuyện lạ, lần đầu tiên một nhà báo cấp tiến không đổ thừa cho Bush!

Mở màn với sắc luật Community Reinvestment Act (Sắc Luật Tái Đầu Tư Cộng Đồng) do TT Jimmy Carter ban hành năm 1977, các ngân hàng bị cấm không được kỳ thị trong việc cho dân da màu vay. Vì phần lớn khối dân này có lợi tức thấp nên các ngân hàng bị bắt phải thay đổi điều kiện cho vay, dễ dãi hoá vay mượn, đặc biệt là phổ biến kiểu vay mượn với lãi suất điều chỉnh, rất thấp trong vài ba năm đầu để ai cũng vay tiền được, rồi những năm sau vọt lên mạnh, dựa trên suy tính là lợi tức của người vay sẽ tăng liên tục những năm sau. Một loại nợ mới, dưới tiêu chuẩn (sub-prime loans) được khai sinh.

Qua đến thời TT Bill Clinton, các ngân hàng thương mại được sát nhập với các ngân hàng bất động sản (mortgage banks), để có thể cho vay mua nhà dễ dàng hơn nữa. Đồng thời, vai trò của hai ngân hàng tái đầu tư bán công Fannie Mae và Freddie Mac cũng được gia tăng mạnh mẽ. Hai ngân hàng này mua lại nợ mua nhà của ngân hàng tư, để các ngân hàng này có thêm tiền mặt tiếp tục cho vay nữa. Một cách gián tiếp, Nhà Nước bơm tiền vào nợ mua nhà qua Fannie Mae.

Năm 1979 nợ dưới tiêu chuẩn mới xuất hiện. Mười lăm năm sau, 1994, tổng số nợ dưới tiêu chuẩn là 40 tỷ. Nhưng chỉ bốn năm sau, dưới thời Clinton, 1998, vọt lên gấp bốn, 160 tỷ. TT Clinton và quốc hội Dân Chủ đốc thúc Fannie Mae nên cố gắng hơn nữa để giúp “dân nghèo” mua nhà. Các ngân hàng bắt đầu sáng chế ra hàng loạt công cụ tài chánh phái sinh (derivatives) giúp các ngân hàng có tiền mặt tiếp tục cho vay nhiều hơn nữa.

Nếu ta hiểu cuộc khủng hoảng tài chánh do nợ dưới tiêu chuẩn và các công cụ phái sinh gây ra, thì ta thấy ngay cả hai đều là phát minh từ thiện chí của hai tổng thống Dân Chủ, muốn giúp “dân nghèo” mua nhà không cần biết khả năng tài chánh.

Quan trọng hơn nữa, hai tác giả khui ra sự cấu kết giữa chính quyền Clinton với Fannie Mae và các tài phiệt Wall Street. Tổng Giám Đốc Fannie Mae, James Johnson, trong tám năm dưới thời Clinton, bỏ túi hơn một trăm triệu tiền thưởng vì có công giúp dân nghèo mua nhà thả giàn theo yêu cầu của Clinton. Lúc sau này, đám dân nghèo đó mất nhà hàng loạt trong khi ông Johnson vui thú điền viên.

Cuốn sách cũng đưa ra bằng chứng một số lớn quan chức chính quyền Clinton được các ngân hàng cho vay những số tiền kếch xù trong điều kiện vay mượn của “dân nghèo” để mua dinh thự như các bộ trưởng Donna Shalala (Y Tế), Alfonso Jackson (Gia Cư), hay đại sứ Richard Holbrook (Ngoại Giao) hoặc các thượng nghị sĩ Dân Chủ Chris Dodd, Kent Konrad, Barbara Boxer. Chưa kể hàng loạt viên chức cấp dưới khác. Có qua có lại mới toại lòng nhau, chính quyền Clinton nhắm mắt cho các đại gia Wall Street múa.

Các yếu tố trên kết hợp lại đã đẻ ra tình trạng phát triển thị trường gia cư mạnh mẽ, tạo nên một ảo tưởng phồn thịnh chưa từng thấy. Giá nhà tăng vọt khắp nơi, nhất là tại miền Nam Cali, Nevada và Florida. Quý độc giả sống tại miền Nam Cali lâu năm hẳn còn nhớ thời vàng son của giá nhà vào khoảng giữa thập niên 90. Thiên hạ đổ xô đi “refinance” nhà, lấy “equity” ra xài. Bong bóng gia cư ra đời năm bẩy năm trước khi Bush vào Nhà Trắng.

Tình trạng phồn thịnh giả tạo này cũng còn được củng cố bằng việc thị trường chứng khoán leo thang tột độ nhờ sự phát triển của kỹ nghệ tin học – hay đúng hơn, nhờ vào những suy tính có tính đầu cơ. Hàng ngàn người lao vào chơi cổ phiếu “dot.com”. Chơi đâu trúng đó, có tiền lời vội đi mua xe, mua nhà nữa, cho thuê, hay giữ ít lâu, bán lấy lời. Cho đến nay, nhiều người vẫn còn tin tưởng là đã có phồn vinh thật sự và vẫn nhớ đến “công lao” của TT Clinton.

Đến thời TT George Bush, mặc dù ông đã nhiều lần lên tiếng tỏ ý lo ngại tình trạng phát triển gia cư quá trớn khó kiểm soát được, nhưng thực tế, TT Bush cũng chẳng làm được gì. Sửa luật để ngăn cản dân chúng mua nhà – nhất là khối dân nghèo thuộc thành phần “dưới tiêu chuẩn”- hiển nhiên là hành động tự sát chính trị mà không một ai dám làm.

Chuyện bên lề: năm 2004, TT Bush vừa ngỏ ý muốn kiểm soát nợ dưới tiêu chuẩn của Fannie Mae, thì đã bị ngay dân biểu Dân Chủ Barney Frank ầm ĩ báo động “Bush muốn ra luật cấm dân nghèo mua nhà”. Ông Frank lo cho dân nghèo, trong đó có ông vì ông cũng là người được ngân hàng cho mượn tiền mua dinh thự, nhưng ông cũng muốn giữ job cho ông Herb Moses, Phó Tổng Giám Đốc của Fannie Mae. Hai ông Frank và Moses sống công khai với nhau như vợ chồng, chỉ không biết ai là vợ ai là chồng thôi.

Đúng theo luật tạo hoá, cái gì bay lên được thì rồi cũng sẽ rớt.

Càng bay cao càng rớt mạnh. Ông Bush có cái số mà các cụ ta gọi là “số ăn mày” bị cả sao Kế Đô lẫn La Hầu chiếu nên lãnh đủ hậu quả khi bong bóng chứng khoán nổ tung lúc ông vừa nhậm chức vào năm 2001, cũng như khi bong bóng gia cư xì hơi vào lúc cuối trào, năm 2008, chưa kể vụ 9/11 và Katrina.

Cuộc khủng hoảng có thể được tóm gọn như sau. Ai cũng muốn có nhà, có nhà rồi thì muốn nhà to hơn, có nhà to rồi thì muốn hai ba nhà, từ xe Honda leo lên Lếch-xịt, từ Lếch-xịt cũ leo lên con Mẹc mới, mua chứng khoán như mua vé số, thẻ tín dụng thì tích lũy cả chục cái cho le lói. Tổng thống thấy dân có nhà có xe thì muốn dân có thêm nhà thêm xe. Bộ trưởng, nghị sĩ, dân biểu hưởng ứng tổng thống, mua dinh thự ào ào với sự thông cảm và giúp đỡ của các đại gia Wall Street. Đại gia ngân hàng lãnh lương cả chục triệu vẫn muốn vài triệu nữa. Hàng triệu người chạy đua hưởng thụ mà không ai nhìn thấy tất cả chỉ là đang thổi bong bóng.

Khi bóng nổ thì theo đúng văn hóa đổ thừa của dân Mỹ, không bao giờ là lỗi của mình hết, chắc chắn phải là lỗi của gió, của mưa, của đại gia, của tư bản bóc lột, và của… Bush.

Vòi nước Clinton mở ra, đến thời Bush thì nước tràn ra khỏi bồn. Nhưng TT Bush chưa một lần nào đổ thừa tại gió, hay mưa, hay Carter, hay Clinton, hay bất cứ ai khác. Đối với Bush, tôi là tổng thống, tôi chịu trách nhiệm, không cần biết ai đã làm gì. Ngây ngô quân tử Tầu.

Có thể nói nôm na ra là anh công tử Mỹ vung tay tiêu xài mua nhà, mua xe, mua đủ thứ với thẻ tín dụng, với nợ lớn nợ nhỏ, nợ nhất nợ nhì, bất kể ngày mai trong suốt hơn ba chục năm. Đến ngày nào đó, xài quá mức, hết tiền, phá sản. Lỗi tại Bush.

Hay cũng có thể nói chị công nương Mỹ lăng nhăng với hai anh kép Carter và Clinton, mang bầu, rồi đập bầu đúng lúc cặp kè với Bush, thế là anh kép Bush trúng số. Bây giờ đứa con không có bố nào dám nhận, được Obama chăm sóc, nhưng càng ngày càng èo uột, chỉ sợ sẽ chết yểu trong tay Hoa Đà mát miệng mà không mát tay. (10-7-11)

Quý độc giả có thể liên lạc với tác giả để góp ý qua email: [email protected]. Bài của tác giả được đăng mỗi Thứ Ba trên Việt Báo.

• Mùa Vu Lan Nghĩ Về Bản Năng Mẫu Tử
• Các Bệnh Viện Mỹ Báo Nguy: Vẫn Cứ Cho Thuốc Uống Nhầm
• Đón Tết Tây, Lo Gạo Giả
• Giá Điện Tăng 5%, Dân Bi Đát, Ngân Hàng Bị Tố Lách Luật...