(Bài nói chuyện trong buổi ra mắt sách “Một Thoáng 26 Năm” tại Viện Việt Học, Westminster.)
Có quá nhiều điều để nói về Trần Củng Sơn, một người tôi có cơ duyên làm bạn từ hai thập niên.
Khi anh viết báo, anh thường ký tên là Trần Củng Sơn, tuy đã từng sử dụng một số bút hiệu khác. Tên này gắn liền với anh lâu dài, theo anh giải thích, vì cái tên lạ lạ của Củng Sơn, một thị trấn nơi anh chưa bao giờ bước tới vì đầy ổ mìn và phục kích, cho dù Củng Sơn nằm ở phía tây tỉnh Phú Yên, tỉnh có Tuy Hòa là nơi anh sinh trưởng.
Tôi thường gọi anh là Phúc, vì thói quen, và vì cái tên của nhạc sĩ Trần Chí Phúc nghe quen tai hơn, nghe ít lạ hơn, và lại nghe ít ổ mìn hơn – nghĩa là không hề gây tranh cãi như tên gọi Trần Củng Sơn, khi anh đóng vai nhà báo đi tường trình các sự kiện gay cấn, như về phiên tòa kiện tụng của một tổ chức kháng chiến, như trường hợp Luật Sư Nguyễn Tâm đã kiện một tờ báo về tội copy 28 chữ từ báo SaigonUSA, như vụ kiện ở San Jose về một triệu phú Mỹ về VN cưới cô vợ trẻ mới 13 tuổi và rồi bị tòa liên bang xử tù, và vân vân.
Chúng ta có cách nào để nói ngắn gọn về anh, và về cuốn “Một Thoáng 26 Năm”? Khó lắm, khó nói ngắn gọn lắm, vì 26 năm của Trần Chí Phúc đầy những biến động, và cuốn sách do vậy đa dạng hơn những tuyển tập chúng ta thường gặp. Nhưng có thể nói về một trong những ấn tượng đầu tiên tôi có về Trần Chí Phúc là lòng đam mê với nghệ thuật của anh; tôi biết rằng mỗi vài năm, anh lại in một CD nhạc dù biết rằng cầm chắc là, cũng y hệt như hầu hết các nhạc sĩ hải ngoạị khác, là sẽ không bán được bao nhiêu.
“Trần Chí Phúc là một nhà báo, nhưng văn phong đã vượt ra ngoài tính thời sự, vì anh có những cái nhìn thơ mộng về cuộc đời, không chỉ quan tâm về các chuyển biến xã hội mà còn theo dõi những chiếc lá đổi màu theo từng tháng, từng mùa trên đường anh lái xe hàng ngày. Trần Chí Phúc là một nhạc sĩ, vẫn là những âm vang riêng tư và trầm lắng, nhưng cũng rất nhiều khi tiếng nhạc của anh mang theo các phẫn nộ của ngư dân Việt khi bị cường đồ Biển Đông vây bắt, tra tấn, cướp bóc. Và rồi, Trần Chí Phúc cũng là một người cắt cỏ, chia sẻ gian khó của người làm nghề giữ đẹp cho đời, và chính anh cũng đang làm đẹp cho đời bằng cả tiếng nhạc và ngòi bút.”
Tuy nhiên, nói như thế vẫn chưa đủ. Bạn có thể mở ra cuốn sách dày 520 trang này xem, có quá nhiều điều để nói về tác giả. Anh nhiều tài năng, nhiều đam mê.
Thí dụ, nơi đây chỉ nêu ra vài thí dụ. Khi Trần Chí Phúc từ Phú Yên vào Sài Gòn học ở Đại Học Luật Khoa, anh được vào ở trong đại học xá Minh Mạng, thì trong năm 1974 Trần Chí Phúc đoạt liền 2 giải: vô địch bóng bàn, và vô địch cờ tướng. Nghĩa là, thử hình dung xem ở California mình có những ai có thể đóng nhiều vai như Trần Chí Phúc: cao thủ bóng bàn, cao thủ cờ tướng, lại giỏi đàn guitar, biết sáng tác nhạc, nhà báo, nhà văn...
Chưa hết, tôi cũng biết rằng Trần Chí Phúc là một người không giống bất kỳ ai trên đời này, anh làm chuyện mà chúng ta tránh né, cụ thể như một lần, anh hát mấy câu vọng cổ để tỏ tình... Quả nhiên là chuyện lạ, nhất là khi chuyện này xảy ra năm 2003 trên nước Mỹ.
Bài viết có nhan đề là “Câu Vọng Cổ Nói Lời Yêu Em” nơi trang 190-191, kể rằng thời thơ ấu, ba mẹ anh ở Tuy Hòa, khi có đoàn cải lương từ Sài Gòn tới hát, ba mẹ thường dẫn cậu nhóc Trần Chí Phúc theo, anh viết “vì thế vọng cổ cải lương đã ăn sâu vào ký ức.” Rồi anh kể chuyện vọng cổ thời sau 1975, và những dòng cuối bài viết này, Trần Củng Sơn viết, trích như sau:
“Trong bài hát Sài Gòn Em Vẫn Còn Đây của Trần Chí Phúc để kỷ niệm 300 năm thành phố Sài Gòn có lời ca: “...câu vọng cổ nói lời yêu em, lục huyển cầm đàn nghe man mác, ơi những câu hò êm ái miền Nam.”
Tối qua, ngồi hát nghệu ngao mấy câu vọng cổ, cô bạn vốn không ưa loại này, nhưng trong câu hát có mấy lời ca tỏ tình ý nhị, ca ngợi sắc đẹp của cô ấy và bỗng nhiên cô mỉm cười.”
Văn chương như thế là tuyệt vời, tỏ tình như thế cũng là tuyệt vời, và cũng độc đáo nữa... vì như dường không chàng trai nào ở Hoa Kỳ làm như thế. Thêm nữa, khi Trần Chí Phúc thích là cứ làm theo ý của anh, là cứ ca vọng cổ tỏ tình, trong khi, theo tôi, lẽ ra anh nên ôm đàn guitar hát một bài tình ca tiền chiến nào cũng được.
Hình như, có vẻ đây là một sai lầm chiến lược, vì anh đã làm cho cô ta lo sợ; cô ta sẽ suy nghĩ: rủi ảnh ngày nào cũng hát vọng cổ là mình chết. Nhưng không đâu, Trần Chí Phúc là nghệ sĩ chân thật, anh không có suy tính kiểu chiến lược hay chiến thuật nào cả. Anh sống chân tình như núi rừng Phú Yên, và núi rừng thì rất mực hồn nhiên, và không có bức màn nào dể che đậy cả.
Mặt khác, bạn mở trang sách “Một Thoáng 26 Năm” sẽ gặp một số những hình ảnh lạ, hay có thể gọi là những kỷ niệm khó tìm. Như ở trang 423, một tấm ảnh rất lạ, chụp năm 1995, khi Trần Chí Phúc về thăm Việt Nam, trong hình cho thấy Hòa Thượng Thích Thanh Từ chân trần và ống quần săn gần đầu gối đang ngồi võng, còn Trần Chí Phúc ngồi kiểu quỳ kế bên võng, và chung quanh là khoảng 30 ni sư, ni cô Thiền Viện Viên Chiếu. Tôi chưa từng thấy tấm ảnh nào như thế. Vì những tấm ảnh về HT Thích Thanh Từ thường là hoặc đi, hoặc đứng, hoặc ngồi trong phẩm phục chỉnh tề, nghiêm trang. Trong cương vị người sáng lập và hồi phục dòng thiền Trúc Lâm, hình ảnh của HT Thích Thanh Từ trên băng hình, trên hình ảnh... luôn luôn được học trò tông môn sắp sẵn, chỉnh tề. Đâu có tấm ảnh bất ngờ nhiều thân tình như thế.
Một đặc biệt của Trần Chí Phúc là anh đã sáng tác khoảng gần 10 ca khúc với chủ đề Sài Gòn. Như thế, thấy rõ là thời anh từ miệt núi Phú Yên lên Sài Gòn theo học đại học đã để lại nhiều kỷ niệm trong anh, chỉ có vài năm mà thành một kỷ niệm lớn, có vẻ như xuyên suốt những suy nghĩ của anh. Điển hình là trong những năm đó, một lần trong khi đi xe đạp chở một cô bạn gái, và cô này nói một câu... vậy mà câu nói đó theo anh suốt đời.
Cũng phải nói, Trần Củng Sơn trong khi viết đã làm mất lòng nhiều người, thí dụ, anh làm cho nhạc sĩ Phạm Duy phải than phiền mấy lần, anh làm cho các bạn bên Việt Mercury không vui khi tường thuật quá kỹ, quá chu đaó về vụ kiện báo này copy có 28 chữ và phải đền tiền tới 20,000 đôla, anh làm cho một Mặt Trận khó chịu vì anh bám sát các phiên xử kiện, và chắc chắn là anh làm cho LM Nguyễn Hữu Lễ vì cách anh bình luận thẳng thắn về cách LM Lễ đối xử với ông Bùi Đình Thi... và nhiều nữa, nhiều nhiều nữa.
Tranh cãi về anh thì nhiều, nhưng một điều tôi biết chắc rằng, có rất nhiều người yêu mến văn phong và nhân cách của Trần Củng Sơn, cũng như yêu thích nhạc Trần Chí Phúc.
GHI CHÚ: Mua sách xin liên lạc nhà xuất bản Hương Quê (408) 573-1988, email: huongque@sbcglobal.net; hoặc liên lạc tác giả: trancungson@yahoo.com.
Nếu độc giả ở Quận Cam, mua sách xin liên lạc Phan Tấn Hải (714) 894-2500 hay phantanhai@vietbao.com.
Có quá nhiều điều để nói về Trần Củng Sơn, một người tôi có cơ duyên làm bạn từ hai thập niên.
Khi anh viết báo, anh thường ký tên là Trần Củng Sơn, tuy đã từng sử dụng một số bút hiệu khác. Tên này gắn liền với anh lâu dài, theo anh giải thích, vì cái tên lạ lạ của Củng Sơn, một thị trấn nơi anh chưa bao giờ bước tới vì đầy ổ mìn và phục kích, cho dù Củng Sơn nằm ở phía tây tỉnh Phú Yên, tỉnh có Tuy Hòa là nơi anh sinh trưởng.
Tôi thường gọi anh là Phúc, vì thói quen, và vì cái tên của nhạc sĩ Trần Chí Phúc nghe quen tai hơn, nghe ít lạ hơn, và lại nghe ít ổ mìn hơn – nghĩa là không hề gây tranh cãi như tên gọi Trần Củng Sơn, khi anh đóng vai nhà báo đi tường trình các sự kiện gay cấn, như về phiên tòa kiện tụng của một tổ chức kháng chiến, như trường hợp Luật Sư Nguyễn Tâm đã kiện một tờ báo về tội copy 28 chữ từ báo SaigonUSA, như vụ kiện ở San Jose về một triệu phú Mỹ về VN cưới cô vợ trẻ mới 13 tuổi và rồi bị tòa liên bang xử tù, và vân vân.
Chúng ta có cách nào để nói ngắn gọn về anh, và về cuốn “Một Thoáng 26 Năm”? Khó lắm, khó nói ngắn gọn lắm, vì 26 năm của Trần Chí Phúc đầy những biến động, và cuốn sách do vậy đa dạng hơn những tuyển tập chúng ta thường gặp. Nhưng có thể nói về một trong những ấn tượng đầu tiên tôi có về Trần Chí Phúc là lòng đam mê với nghệ thuật của anh; tôi biết rằng mỗi vài năm, anh lại in một CD nhạc dù biết rằng cầm chắc là, cũng y hệt như hầu hết các nhạc sĩ hải ngoạị khác, là sẽ không bán được bao nhiêu.
Bìa sách “Một Toáng 26 Năm” của Trần Củng Sơn.
Nhìn chung, đã một thời tôi viết về anh thế này:“Trần Chí Phúc là một nhà báo, nhưng văn phong đã vượt ra ngoài tính thời sự, vì anh có những cái nhìn thơ mộng về cuộc đời, không chỉ quan tâm về các chuyển biến xã hội mà còn theo dõi những chiếc lá đổi màu theo từng tháng, từng mùa trên đường anh lái xe hàng ngày. Trần Chí Phúc là một nhạc sĩ, vẫn là những âm vang riêng tư và trầm lắng, nhưng cũng rất nhiều khi tiếng nhạc của anh mang theo các phẫn nộ của ngư dân Việt khi bị cường đồ Biển Đông vây bắt, tra tấn, cướp bóc. Và rồi, Trần Chí Phúc cũng là một người cắt cỏ, chia sẻ gian khó của người làm nghề giữ đẹp cho đời, và chính anh cũng đang làm đẹp cho đời bằng cả tiếng nhạc và ngòi bút.”
Tuy nhiên, nói như thế vẫn chưa đủ. Bạn có thể mở ra cuốn sách dày 520 trang này xem, có quá nhiều điều để nói về tác giả. Anh nhiều tài năng, nhiều đam mê.
Thí dụ, nơi đây chỉ nêu ra vài thí dụ. Khi Trần Chí Phúc từ Phú Yên vào Sài Gòn học ở Đại Học Luật Khoa, anh được vào ở trong đại học xá Minh Mạng, thì trong năm 1974 Trần Chí Phúc đoạt liền 2 giải: vô địch bóng bàn, và vô địch cờ tướng. Nghĩa là, thử hình dung xem ở California mình có những ai có thể đóng nhiều vai như Trần Chí Phúc: cao thủ bóng bàn, cao thủ cờ tướng, lại giỏi đàn guitar, biết sáng tác nhạc, nhà báo, nhà văn...
Chưa hết, tôi cũng biết rằng Trần Chí Phúc là một người không giống bất kỳ ai trên đời này, anh làm chuyện mà chúng ta tránh né, cụ thể như một lần, anh hát mấy câu vọng cổ để tỏ tình... Quả nhiên là chuyện lạ, nhất là khi chuyện này xảy ra năm 2003 trên nước Mỹ.
Bài viết có nhan đề là “Câu Vọng Cổ Nói Lời Yêu Em” nơi trang 190-191, kể rằng thời thơ ấu, ba mẹ anh ở Tuy Hòa, khi có đoàn cải lương từ Sài Gòn tới hát, ba mẹ thường dẫn cậu nhóc Trần Chí Phúc theo, anh viết “vì thế vọng cổ cải lương đã ăn sâu vào ký ức.” Rồi anh kể chuyện vọng cổ thời sau 1975, và những dòng cuối bài viết này, Trần Củng Sơn viết, trích như sau:
“Trong bài hát Sài Gòn Em Vẫn Còn Đây của Trần Chí Phúc để kỷ niệm 300 năm thành phố Sài Gòn có lời ca: “...câu vọng cổ nói lời yêu em, lục huyển cầm đàn nghe man mác, ơi những câu hò êm ái miền Nam.”
Tối qua, ngồi hát nghệu ngao mấy câu vọng cổ, cô bạn vốn không ưa loại này, nhưng trong câu hát có mấy lời ca tỏ tình ý nhị, ca ngợi sắc đẹp của cô ấy và bỗng nhiên cô mỉm cười.”
Văn chương như thế là tuyệt vời, tỏ tình như thế cũng là tuyệt vời, và cũng độc đáo nữa... vì như dường không chàng trai nào ở Hoa Kỳ làm như thế. Thêm nữa, khi Trần Chí Phúc thích là cứ làm theo ý của anh, là cứ ca vọng cổ tỏ tình, trong khi, theo tôi, lẽ ra anh nên ôm đàn guitar hát một bài tình ca tiền chiến nào cũng được.
Hình như, có vẻ đây là một sai lầm chiến lược, vì anh đã làm cho cô ta lo sợ; cô ta sẽ suy nghĩ: rủi ảnh ngày nào cũng hát vọng cổ là mình chết. Nhưng không đâu, Trần Chí Phúc là nghệ sĩ chân thật, anh không có suy tính kiểu chiến lược hay chiến thuật nào cả. Anh sống chân tình như núi rừng Phú Yên, và núi rừng thì rất mực hồn nhiên, và không có bức màn nào dể che đậy cả.
Mặt khác, bạn mở trang sách “Một Thoáng 26 Năm” sẽ gặp một số những hình ảnh lạ, hay có thể gọi là những kỷ niệm khó tìm. Như ở trang 423, một tấm ảnh rất lạ, chụp năm 1995, khi Trần Chí Phúc về thăm Việt Nam, trong hình cho thấy Hòa Thượng Thích Thanh Từ chân trần và ống quần săn gần đầu gối đang ngồi võng, còn Trần Chí Phúc ngồi kiểu quỳ kế bên võng, và chung quanh là khoảng 30 ni sư, ni cô Thiền Viện Viên Chiếu. Tôi chưa từng thấy tấm ảnh nào như thế. Vì những tấm ảnh về HT Thích Thanh Từ thường là hoặc đi, hoặc đứng, hoặc ngồi trong phẩm phục chỉnh tề, nghiêm trang. Trong cương vị người sáng lập và hồi phục dòng thiền Trúc Lâm, hình ảnh của HT Thích Thanh Từ trên băng hình, trên hình ảnh... luôn luôn được học trò tông môn sắp sẵn, chỉnh tề. Đâu có tấm ảnh bất ngờ nhiều thân tình như thế.
Một đặc biệt của Trần Chí Phúc là anh đã sáng tác khoảng gần 10 ca khúc với chủ đề Sài Gòn. Như thế, thấy rõ là thời anh từ miệt núi Phú Yên lên Sài Gòn theo học đại học đã để lại nhiều kỷ niệm trong anh, chỉ có vài năm mà thành một kỷ niệm lớn, có vẻ như xuyên suốt những suy nghĩ của anh. Điển hình là trong những năm đó, một lần trong khi đi xe đạp chở một cô bạn gái, và cô này nói một câu... vậy mà câu nói đó theo anh suốt đời.
Cũng phải nói, Trần Củng Sơn trong khi viết đã làm mất lòng nhiều người, thí dụ, anh làm cho nhạc sĩ Phạm Duy phải than phiền mấy lần, anh làm cho các bạn bên Việt Mercury không vui khi tường thuật quá kỹ, quá chu đaó về vụ kiện báo này copy có 28 chữ và phải đền tiền tới 20,000 đôla, anh làm cho một Mặt Trận khó chịu vì anh bám sát các phiên xử kiện, và chắc chắn là anh làm cho LM Nguyễn Hữu Lễ vì cách anh bình luận thẳng thắn về cách LM Lễ đối xử với ông Bùi Đình Thi... và nhiều nữa, nhiều nhiều nữa.
Tranh cãi về anh thì nhiều, nhưng một điều tôi biết chắc rằng, có rất nhiều người yêu mến văn phong và nhân cách của Trần Củng Sơn, cũng như yêu thích nhạc Trần Chí Phúc.
GHI CHÚ: Mua sách xin liên lạc nhà xuất bản Hương Quê (408) 573-1988, email: huongque@sbcglobal.net; hoặc liên lạc tác giả: trancungson@yahoo.com.
Nếu độc giả ở Quận Cam, mua sách xin liên lạc Phan Tấn Hải (714) 894-2500 hay phantanhai@vietbao.com.
Gửi ý kiến của bạn
